SYLWIA JEDLAK
<< Kanał Panamski i słynny biały kapelusz panama mogą śmiało uchodzić za najbardziej rozpoznawalne symbole tego małego kraju Ameryki Środkowej. Są też zapewne pierwszymi skojarzeniami, z którymi turyści z innych części świata przekraczają jego granice. Gdy jednak opuszczają gościnne progi Panamy, w ich głowach nie ma już śladu po tej prostej, stereotypowej symbolice. Od tego momentu we wspomnieniach podróżników zdecydowanie ważniejsze miejsce zajmują chociażby przepiękne, wielobarwne „molas” – tradycyjne, bogato zdobione ubrania Indian Kuna. >>
FOT. VISITPANAMA
Na mapie terytorium Panamy wygląda jak mały haczyk łączący ze sobą Amerykę Północną z Południową. Na wschodnim i zachodnim krańcu państwa leżą dziewicze obszary chronionej przyrody: Park Narodowy Darién (Parque Nacional Darién) przy granicy z Kolumbią oraz Międzynarodowy Park La Amistad (Parque Internacional La Amistad) przy granicy z Kostaryką. Bogactwo flory i fauny jest zresztą jedną z panamskich atrakcji turystycznych, a możemy się nim zachwycać nie tylko na lądzie, lecz także pod wodą. Poza tym na powierzchni 78 200 km2, oprócz Metysów, Mulatów, ludności pochodzenia europejskiego i przedstawicieli rasy czarnej, żyją tutaj unikalne plemiona indiańskie, które przetrwały kolonizację hiszpańską, i do dziś zachowały swoją kulturę i obyczaje.
Chyba niewiele osób wie o tym, że popularne kapelusze typu panama, oryginalnie wyplatane z włókien łyczkowca palmiastego (Carludovica palmata), pochodzą tak naprawdę z Ekwadoru. Jednak pod koniec XIX w. to właśnie w Panamie ekwadorscy producenci tych nakryć głowy znaleźli dużo większy rynek zbytu na swoje towary niż we własnej ojczyźnie. Dziś wielu turystów chętnie zabiera ze sobą pamiątkowy egzemplarz kapelusza, aby przypominał im o panamskiej podróży w zaciszu domowym.
Światowa stolica
Stołeczna Panama ma dwa różne oblicza: nowoczesne i historyczne. O zachodzie słońca tutejsze wieżowce rozbłyskują milionami świateł. Ze względu na ich znaczną liczbę czasem nazywa się ją „miastem drapaczy chmur”. Na tle nocnego nieba zdecydowanie wyróżnia się najwyższy w całej Ameryce Łacińskiej Trump Ocean Club International Hotel & Tower mierzący 293 metry. Od początku XXI w. Panama ciągle się rozwija i staje się prawdziwą międzynarodową metropolią, a nawet ośrodkiem biznesowym. Prawie nad brzegiem Zatoki Panamskiej wybudowano tu ostatnio nowoczesne Centrum Kongresowe ATLAPA (Centro de Convenciones ATLAPA) z audytorium na 2806 miejsc.
Z drugiej strony stolica Republiki Panamy to także Casco Viejo (Casco Antiguo), czyli Stare Miasto. Aby uchronić przed zniszczeniem tutejszą zabytkową architekturę, w 1997 r. miejsce to wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Dzięki temu dziś możemy przechadzać się uroczymi brukowanymi uliczkami wśród murów starych kamienic, które sukcesywnie odnawiane odzyskują swój dawny blask. Obejrzymy tu też Katedrę Metropolitalną, wznoszoną przez ponad 100 lat (od 1688 do 1796 r.), oraz biały Pałac Czapli (Palacio de las Garzas) – siedzibę prezydenta Panamy. Wieczorem trzeba koniecznie wstąpić do jednej ze staromiejskich knajpek na kolację w niezwykłej atmosferze kolonialnej przeszłości.
Warto pamiętać, że Casco Antiguo powstało dopiero po zniszczeniu w 1671 r. przez angielskiego pirata Henry’ego Morgana wcześniejszego ośrodka miejskiego, założonego w 1519 r. i zwanego dziś Starą Panamą (Panamá Viejo). Do czasów współczesnych na jego dawnym obszarze (8 km na północny wschód od Starego Miasta) zachowała się m.in. wieża murowanej katedry wzniesionej w latach 1619–1626 na miejscu dawniejszej drewnianej konstrukcji. Ten rejon również został objęty ochroną UNESCO.
Od Atlantyku do Pacyfiku
Zanim wybudowano Kanał Panamski, żeglarze płynący z Oceanu Atlantyckiego na wody Pacyfiku musieli pokonywać okolice niezwykle niebezpiecznego przylądka Horn, znajdującego się w archipelagu Ziemi Ognistej na południowym krańcu Ameryki Południowej. Otwarcie przeprawy 15 sierpnia 1914 r. niewątpliwie było przełomem w żegludze dalekomorskiej, a dla Amerykanów, którzy wydzierżawili ten teren i dokończyli budowę, stało się źródłem ogromnych zysków. Obszar ten wrócił w całości pod jurysdykcję Panamy dopiero 31 grudnia 1999 r. Za pokonanie ok. 80-kilometrowego odcinka wszystkie statki muszą płacić dość wysokie koszty, zależne od wagi.
Muzeum Kanału Panamskiego (Museo del Canal Interoceánico de Panamá) przy placu Niepodległości (Plaza de la Independecia) prezentuje dzieje jego powstawania i sposób funkcjonowania. Chętni mogą przyjrzeć się temu największemu morskiemu skrótowi na różne sposoby. Jednym z nich jest rejs turystyczny wzdłuż przeprawy, innym – wycieczka luksusowym pociągiem Panama Canal Railway Company. Obie wyprawy kończą się nad Morzem Karaibskim w portowym Colón, które stanowi jedną z największych stref bezcłowych świata. Tłumy turystów zbierają się również na platformach widokowych przy systemie trzech Śluz Gatuńskich (Esclusas de Gatún), skąd doskonale widać, jak kolejne statki podnoszą się do poziomu sztucznego jeziora Gatún.
Od strony Oceanu Spokojnego dwa brzegi kanału spina Most Ameryk (Puente de las Américas). Przez długi czas był jedyną stałą konstrukcją, przez którą wiodła droga umożliwiająca komunikację między kontynentami. W 2004 r. oddano do użytku Most Stulecia (Puente Centenario). To przez niego biegnie trasa słynnej Autostrady Panamerykańskiej, drogi łączącej obie Ameryki, której północna część kończy się w panamskim miasteczku Yaviza u wejścia do nieprzeniknionej dżungli przesmyku Darién.
Pachnące kawą stoki Barú
Po obejrzeniu wszystkich atrakcji stolicy i okolic trzeba koniecznie wybrać się w głąb kraju. Przy zachodniej granicy, w prowincji Chiriquí, znajduje się najwyższy szczyt Panamy – wygasły już wulkan Barú o wysokości 3475 m n.p.m. Przy dobrej widoczności z jego wierzchołka ujrzymy zarówno wody Pacyfiku, jak i Atlantyku (Morza Karaibskiego). Jego rejon został objęty ochroną Parku Narodowego Wulkan Barú (Parque Nacional Volcán Barú). Rosnący tu las tropikalny daje schronienie wielu rodzajom egzotycznych ptaków. Znajdziemy w nim np. tukany z dziobami w soczystych, jaskrawych kolorach czy też barwne, niezmiernie rzadkie kwezale herbowe (Pharomachrus mocinno). Miłośnicy niezwykłych okazów roślin mogą wyruszyć na poszukiwania różnych gatunków z rodziny storczykowatych, potocznie zwanych orchideami.
Na okolicznych żyznych wulkanicznych glebach dojrzewają także owoce kawowca. Tutejsze plantacje słyną z jednej z najlepszych kaw na świecie. Często pracują na nich Indianie z plemienia Ngöbe-Buglé, którzy zamieszkują sąsiednią indiańską prowincję (Comarca de Ngöbe-Buglé).
Tajemniczy lud z San Blas
Obowiązkowym punktem wyprawy do Panamy powinien być dla każdego podróżnika autonomiczny region (comarca) Kuna Yala, leżący na północnym wschodzie kraju. Ziemie te, na które składa się przybrzeżny pas lądu i 365 wysepek, zamieszkują Indianie Kuna. Żyją w wioskach złożonych z domów z bambusa pokrytych liśćmi palmowymi, kultywują dawne tradycje i posługują się własnym językiem. Prawo do autonomii uzyskali 13 lat po tzw. Rewolucji Kuna (1925 r.). Dziś mają oni swoją flagę i stolicę El Porvenir, która leży na jednej z wysp archipelagu San Blas.
Chyba najbardziej charakterystycznym elementem kultury tego ludu są jednak kolorowe molas, czyli tradycyjne niezwykle wzorzyste części stroju. Pierwotnie tutejsi Indianie zdobili bogato swoje ciała. Jednak pod wpływem hiszpańskich kolonizatorów (z którymi przybyli również misjonarze) zaczęli przenosić ten bardzo ważny dla ich plemiennej tożsamości zwyczaj na fragmenty ubrań. Obecnie sprzedaż tego rękodzieła stanowi ważne źródło dochodów dla wielu Indianek Kuna. Odwiedzając archipelag San Blas i jego okolice, nie zapomnijmy więc zaopatrzyć się w wielobarwne mola, które na pewno rozweseli nas w ponure jesienne i zimowe wieczory.
Ci, których zachwycą karaibskie wysepki, mogą zostać tu na dłużej. Do wyboru mają bungalowy z łazienkami, pensjonaty prowadzone przez Indian, a także noclegi w indiańskich wioskach. Na rajskich plażach nad brzegiem Morza Karaibskiego pod bezkresnym błękitnym niebem natychmiast zapomina się o wszystkich problemach, a nawet o całym bożym świecie. Można tutaj w spokoju spędzić kilka dni na błogim lenistwie z dala od cywilizacji. Naprawdę trudno więc nie popaść w zachwyt nad San Blas…
W lesie Darién
FOT. VISITPANAMA
Rosnąca na granicy z Kolumbią nieprzebyta dżungla uchodzi za jeden z najtrudniej dostępnych terenów na ziemi. Na tym obszarze utworzono Park Narodowy Darién (Parque Nacional Darién), który wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Żyją w nim m.in. różne gatunki papug, tapir panamski oraz harpia wielka – największy ptak drapieżny Ameryki Środkowej i Południowej.
Mimo niesprzyjających warunków osiedliły się tu plemiona indiańskie Embéra i Wounaan (Waunana). Większość wiosek miała już kontakt z cywilizacją, jednak w prawdziwie dzikich ostępach lasu deszczowego mieszkają podobno jeszcze szczepy, do których nigdy nie dotarł biały człowiek i które nie zostały skażone wpływami obcych kultur… Wyprawa do Parku Narodowego Darién jest więc niewątpliwie propozycją dla wielbicieli natury w jej najbardziej pierwotnej postaci. Najwytrwalsi wędrowcy, którym marzy się odkrywanie niezbadanych fragmentów naszej planety, będą natomiast z całą pewnością usatysfakcjonowani, a fotografie z dziewiczych zakątków tropikalnej puszczy staną się niesamowitym trofeum zdobywcy.
W karaibskim raju
Wypełnioną licznymi atrakcjami podróż do Panamy warto zakończyć na archipelagu Bocas del Toro. Jego urocze wysepki leżą na Morzu Karaibskim blisko granicy z Kostaryką. Tu także znajdziemy unikatowe miejsca objęte ochroną Narodowego Parku Morskiego Wyspa Bastimentos (Parque Nacional Marino Isla Bastimentos), do którego należy m.in. okoliczna rafa koralowa, gdzie wśród wielu rodzajów gąbek i ukwiałów żywią się kolorowe rybki i inne stworzenia. Na tutejszych piaszczystych plażach składają jaja żółwie morskie, a wśród nich zagrożone wyginięciem żółwie szylkretowe (Eretmochelys imbricata).
FOT. VISITPANAMA
Większość turystów przyjeżdża w te strony jednak nie po to, aby podziwiać przyrodę, lecz na wypoczynek połączony z uprawianiem sportów wodnych. Dużą popularnością cieszą się surfing i nurkowanie w turkusowych morskich wodach. Amatorzy żeglowania mogą urządzić sobie rejs po malowniczym archipelagu. Centrum turystyczne regionu stanowi stolica prowincji – Bocas del Toro (Bocas) na wyspie Colón. Powstały w niej liczne hotele i restauracje, a także punkty usługowe, które oferują różnego typu wycieczki lub po prostu wynajem sprzętu, np. łodzi.
Wysepki te kuszą przede wszystkim karaibską atmosferą relaksu i pełnego luzu. Po dniu spędzonym na beztroskim plażowaniu wieczorem można wstąpić na egzotycznego drinka do lokalnego baru. Czas nie ma tu żadnego znaczenia. Niemal każdy poranek wita nas ciepłymi promieniami słońca i szumem fal, a rajskie widoki gwarantują świetną wakacyjną zabawę i sprawiają, że aż chce się żyć. Bocas del Toro to chyba najlepsze miejsce, aby pożegnać się z Panamą – krainą fascynujących skarbów natury i barwnych kultur rdzennych mieszkańców. A gdy po powrocie do domu sami ze zdziwieniem przyznamy, że nawet nie zdawaliśmy sobie sprawy, jaką różnorodność kryje ten mały kraj Ameryki Środkowej, nie zapomnijmy wspomnieć innym o swoim odkryciu…
