Tradycja uprawy drzew oliwnych na terenie Turcji egejskiej ma kilka tysięcy lat. Urządzenia do tłoczenia oliwy z oliwek znajdywane były już w ruinach antycznych osiedli. Oliwy używano w kuchni, do oświetlania w lampkach oliwnych, w kosmetyce czy sporcie – do smarowania ciała przez atletów podczas zawodów sportowych.
Wybrzeże Morza Egejskiego Turcji to kolorowe krajobrazy z przewagą zieleni i błękitu przyciągace uwagę fascynującą historią i kulturą zdrowej kuchni. W 2010 roku UNESCO uznało dietę śródziemnomorską za niematerialne dziedzictwo kulturowe ludzkości. Region ten słynie z bogactwa warzyw, ziół oraz obfitości owoców morza.
Kraina nad Morzem Egejskim znana jest z wielowiekowych drzew oliwnych i posiadającej prozdrowotne właściwości oliwy z oliwek, uważanej za sekret długowieczności. Gaje oliwne rozciągają się na całej trasie od Çanakkale do Muğli. Znalezione tu artefakty potwierdzają co najmniej 2600-letnią historię przetwórstwa oliwek. Są tu doskonałe warunki do uprawy oliwek a Turcja jest w grupie kilku największych producentów oliwy na świecie. Postanowiłem wybrać się tam w porze zbiorów oliwek, zwłaszcza że region ten również bardzo ciekawy turystycznie.
Podróż rozpoczęliśmy od Çanakkale miasta nad cieśniną Dardanele zwaną w starożytności Hellespontem. Przy porcie stoi wielki, drewniany koń trojański, pozostały po produkcji filmu Troya” z Bradem Pittem, przypominający, że niedaleko, około 30 km stąd, leży słynna Troja, miejsce Wojny Trojańskiej, opisanej przez Homera w starogreckim poemacie epickim Illiada. Wykopaliska słynnego archeologa amatora Heinicha Schliemanna doprowadziły do odkrycia na wzgórzu Hisarlik ruin słynnego miasta.
kon trojanski w Canakkale fot. Grzegorz Micuła
Troja – wykopaliska i muzeum
Troja to starożytne miasto znajdujące się w historycznej krainie Troada w Azji Mniejszej. Archeolodzy odkryli pozostałości dziewięciu miast, które były niszczone i ponownie wznoszone na tym samym miejscu. Opisana przez Homera Troja była prawdopodobnie siódmym z kolei miastem. Stanowisko archeologiczne czyli tell Troi w pobliżu wsi Tevfiklye wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO w roku 1998.
Obecnie teren wykopalisk to rozległa, słabo czytelna plątanina kamiennych murów i fundamentów, dlatego przed zwiedzaniem zabytkowych ruin miasta warto odwiedzić otwarte w 2018 roku nowe Muzeum Troi, jedno z najważniejszych, współczesnych muzeów archeologicznych na świecie. Na czterech piętrach i ponad 12 tysiącach metrów kwadratowych wystawiono prawie 2 tysięcy eksponatów: antyczne posągi i figurki wotywne, fragmenty sarkofagów, naczynia, ówczesną broń i narzędzia, stare monety, przedmioty codziennego użytku oraz unikalną biżuterię ze złota, miedzi i szkła.
Multimedialne Muzeum Troi, które pozwala zapoznać się z historią tego miejsca stoi w pobliżu zabytkowych ruin. Zgromadzono tu m.in. artefakty obrazujące 5 tys. lat historii starożytnej cywilizacji trojańskiej oraz dzieje mieszkańców tego antycznego miasta w antycznej Troadzie. Turyści mogą zaznajomić się z mitologią, geografią oraz historią wykopalisk archeologicznych w tym regionie.
Antyczne Assos
Jadąc dalej wzdłuż wybrzeża na południe natrafiamy na dobrze zachowane antyczne miasto Assos, które zajmuje szczyt stromego, wulkanicznego wzgórza schodząc w kierunku morza. Obecnie jest tu turecka wioska Behramkale skąd stromym podejściem wchodzimy na szczyt gdzie na dawnym akropolu zachowały się okazałe ruiny świątyni Ateny. Greccy osadnicy z pobliskiej wyspy Lesbos osiedlili się tu w VIII wieku p.n.e. i w 540 r. p.n.e. wznieśli olbrzymią dorycką świątynią bogini Ateny, uważanej za obrończynię miasta. Rozciąga się stąd oszałamiający widoki na morze Egejskie, wyspę Lesbos i malowniczą zatokę Edremit. W czsach antycznych miastem rządził Hermiasz, uczeń Platona, filozof, który próbował wprowadzić w życie platoński ideał miasta-państwa. Przez kilka lat jego gościem był Arystoteles, który założył tu szkołę filozoficzną. Według legendy miasto Assos było także jednym ze źródeł bogactwa mitycznego króla Krezusa.
W średniowieczu Turcy osmańscy wykorzystali kamienie z antycznego miasta do budowy na szczycie skalistej góry zamku. W XIV stuleciu stanął tam także meczet wzniesiony na miejscu bizantyjskiego kościoła z VI wieku. Pozostałe po antycznym Assos ruiny otoczone są warownymi murami z okresu hellenistycznego o wysokości 14 m i łącznej długości ponad 3 kilometrów z okazałymi wieżami obronnymi, W zajmującym obszar 55 ha mieście zachował się teatr, agora, gimnazjon oraz pełna sarkofagów nekropolia. W maju 2017 roku miasto Assos wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Ayvalik i Cunda
Po drugiej stronie zatoki Edremit leży malownicze miasteczko Ayvalik, 30- tysięczny nadmorski kurort chętnie odwiedzane przez turystów zwłaszcza tureckich. Latem można stąd popłynąć promem na pobliską grecką wyspę Lesbos. Można obejrzeć w starej greckiej dzielnicy Ayvalik, kościół Taksiyarhis, wybudowany w 1844 r. obecnie muzeum z ciekawą architekturą, niekompletnym ikonostasem i bogato zdobioną amboną oraz religijnymi freskami, a także ciekawe muzeum wszelkich pojazdów. Za miastem znajduje się ładna plaża Sarmisakli. Ayvalık jest również miejscem atrakcyjnym dla nurków, ma krystalicznie czystą wodę, bogatą florę i faunę podwodną, a nawet rafę koralową. gdzie żyją czerwone korale szlachetne (Corallium rubrum). Łagodny klimat, wiatr i fale przyciągają też zwolenników windsurfingu i żeglowania. Najsłynniejszą potrawą pochodzącą z miasteczka jest kanapka czyli Ayvalık tost. Tostowe pieczywo podawane jest z turecką kiełbasą (sucuk), serem, plasterkiem pomidora, ketchupem i majonezem. Pomimo braku wyrafinowania jest to danie słynne na cały kraj, często podawane jako szybka przekąska z przydrożnych barach.
Naprzeciwko miasta leży spora wyspa Alibey Adasi nazywana też Cunda. Prowadzi na nią grobla i most. Na wzgórzu nad malowniczym miasteczkiem Cunda, obok kamiennego wiatraka z kawiarnią z pięknym widokiem na okolicę, stoi dawna grecka cerkiewka w której urządzono bibliotekę. Na nabrzeże i do portu schodzi się wąskimi uliczkami wśród palm i bugenwilli. Wszędzie pełno kotów oraz kolorowych murali. Nadbrzeżne bary i tawerny w sezonie pełne są turystów, a z nabrzeża odpływają jachty i stateczki wycieczkowe. Urocze miejsce. (gm)
Zdjęcie Grzegorz Micuła
