Kryzys wywołany przez pandemię COVID-19 silnie dotyka regiony i miasta w Europie. Według wspólnego badania KR-u i OECD, przedstawionego dzisiaj na posiedzeniu Komisji ECON, większość władz lokalnych i regionalnych spodziewa się, że kryzys społeczno-gospodarczy poważnie wpłynie na ich finanse. W perspektywie krótko- i średnioterminowej obawiają się „efektu nożyc” związanego z rosnącymi wydatkami i spadającymi dochodami, co może osłabić ich zdolność do dokonywania inwestycji publicznych. Regiony i miasta znalazły się na pierwszej linii zmagań z pandemią i jej skutkami społeczno-gospodarczymi.
Pandemia COVID-19 jest nie tylko tragedią ze zdrowotnego i ludzkiego punktu widzenia, lecz ma również głęboki wpływ na władze lokalne i regionalne. Aby lepiej to zrozumieć, Europejski Komitet Regionów (KR) i Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) przeprowadziły w czerwcu i lipcu 2020 r. ankietę internetową pt. „Wpływ pandemii COVID-19 na władze lokalne i regionalne”. Wyniki przedstawiono dzisiaj podczas posiedzenia Komisji Polityki Gospodarczej (ECON) KR-u z udziałem Dorothée Allain-Dupré, szefowej Działu Decentralizacji, Finansów na Szczeblu Niższym niż Krajowy i Inwestycji Publicznych w OECD.

Badanie potwierdza poważne konsekwencje kryzysu związanego z pandemią COVID-19 dla miast i regionów w Unii Europejskiej. 63% respondentów uważa, że ogólny wpływ jest „silny” lub „bardzo silny”. Prawie połowa władz lokalnych i regionalnych (46%) zgłosiła, że głównym wyzwaniem w walce z kryzysem jest brak środków technicznych i sprzętu, natomiast 39% wskazało na brak środków finansowych. W czasie badania zaledwie około połowy respondentów stwierdziło, że koordynacja w ramach władz lokalnych i regionalnych lub z rządami krajowymi jest skuteczna.

Niektóre z najważniejszych wniosków z ankiety zostały uwzględnione w pierwszym ogólnounijnym dorocznym barometrze lokalnym i regionalnym, przedstawionym 12 października przez przewodniczącego KR-u Apostolosa Tzitzikostasa podczas 18. Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast.

Michael Murphy (IE/EPL), przewodniczący Komisji ECON i członek rady hrabstwa Tipperary, powiedział: Jestem zadowolony z dzisiejszej publikacji wspólnego badania KR-OECD. Przedstawione w samą porę wyniki badania pomogą w dokonywaniu świadomych wyborów politycznych, aby ułatwić samorządom lokalnym i regionalnym radzenie sobie z finansowymi skutkami pandemii. Znajdujemy się na pierwszej linii zmagań z konsekwencjami tego niespotykanego wcześniej kryzysu, w wyniku czego wiele samorządów lokalnych i regionalnych znalazło się pod ogromną presją finansową. Na tym etapie wszystkie szczeble sprawowania rządów muszą współpracować, aby nasza odbudowa była trwała, sprawna i nie pozostawiała nikogo w tyle.

Lamia Kamal-Chaoui, dyrektorka Centrum Przedsiębiorczości, MŚP, Regionów i Miast OECD, stwierdziła: Władze lokalne i regionalne stoją na czele walki z kryzysem i dotkliwie odczuwają skutki finansowe swych ogromnych wysiłków. Dłużej nie są w stanie same zmagać się z tymi problemami. Wszystkie samorządy (90%) przyznały, że koordynacja reagowania kryzysowego na każdym szczeblu sprawowania rządów ma kluczowe znaczenie dla pomyślnej strategii pokonania kryzysu. Rządy muszą razem skutecznie koordynować i wdrażać sensowne strategie polityczne, które pomogą obszarom lokalnym i regionalnym wyjść z kryzysu bardziej odpornymi i zrównoważonymi.

Kryzys wpływa na dochody władz szczebla niższego niż krajowy, wywołując niebezpieczny „efekt nożyc” polegający na zwiększeniu wydatków i spadku dochodów. Z jednej strony 86% regionów i miast spodziewa się dużego lub umiarkowanego negatywnego wpływu na ich wydatki, w szczególności na usługi społeczne (64%) i świadczenia społeczne (59%). A z drugiej strony 90% prognozuje spadek dochodów. Oczekuje się, że spośród różnych źródeł dochodów najbardziej zmaleją dochody podatkowe: 83% respondentów przewiduje znaczny lub umiarkowany spadek.

W chwili przeprowadzania badania około 24% władz szczebla niższego niż krajowy planowało zwrócić się o nowe pożyczki, aby poradzić sobie z kryzysem. 13% respondentów złożyło już wniosek o dodatkowe fundusze UE, a 49% rozważało jego złożenie.

Badanie pokazuje również, że kryzys związany z COVID-19 może zmienić priorytety polityki rozwoju regionalnego. Władze lokalne i regionalne wzywają do większego skupienia się na przystępnych cenowo i dostępnych podstawowych usługach wysokiej jakości, w tym usługach zdrowotnych dla wszystkich terytoriów (76%), odporności regionalnej (69%) i zmniejszeniu przepaści cyfrowej między regionami (68%).

Podczas dzisiejszego posiedzenia członkowie Komisji ECON przeprowadzili również pierwszą dyskusję na temat projektu opinii „Plan działania w sprawie surowców krytycznych” autorstwa Isolde Ries (DE/PES), pierwszej wiceprzewodniczącej parlamentu kraju związkowego Saara, oraz przyjęli projekt opinii „Przegląd polityki handlowej” przygotowany przez Willy’ego Borsusa (BE/Renew Europe), wiceprzewodniczącego i ministra gospodarki i handlu rządu Walonii.

Sprawozdawca Willy Borsus dodał: „XXX”. Przyjęcie opinii przewidziane jest na sesję plenarną KR-u w dniach
3–4 lutego 2021 r.