W Zamku Żupnym w Wieliczce można już oglądać nową, okazałą i piękną solniczkę z groteskami. Wykonana została z majoliki w Urbino około 1570.
Solniczka, a raczej wyjątkowo okazały postument dla przypraw, ma szczególnie wyrafinowany kształt. Niezwykle ciekawie łączy motywy świata antyku i chrześcijaństwa. Naczynie świetnie ilustruje modę i wystawność zastaw stołowych w XVI w.
Eksponatskłada się z dwóch części. Ażurowa podstawa spoczywa na zwierzęcych łapach z pazurami. Jej naroża uformowano na kształt chimer ze skrzydłami. Nad nimi, nagie postacie bawią się z morskimi potworami. Górna część ma kształt cokołu z zagłębieniem na sól, w którym wymalowano uskrzydlonego chłopca – najpewniej Amora z łukiem. Głowy monstrów (tzw. maszkarony), widoczne na każdym boku cokołu, pełnią funkcję pojemników na przyprawy. Poniżej, na postawie, namalowano Ewangelistów. Ich postacie naśladują drzeworyty Bernarda Salomona (wyd. Lyon, 1559).
W dekoracji malarskiej, która pokrywa całe naczynie, wyróżniają się fantastycznie wyobrażone postacie ludzi i zwierząt. To groteski, które rozpowszechniły się w renesansie pod wpływem odkryć starożytnych ruin, zwłaszcza Domus Aurea cesarza Nerona w Rzymie. Groteski zostały namalowane przez Rafaela Santi we freskach Logii Watykańskich (1519). Weszły także do szerszego stosowania w ceramice Urbino, rodzinnego miasta Rafaela. Zdobiły wystawne naczynia i serwisy stołowe z majoliki, które tam powstawały na zamówienie najbardziej wymagających mecenasów. Książęta i kardynałowie byli oczarowani przez dekoracyjny splendor majolik, które w Urbino przybierały najbogatsze kształty, zaskakująco rzeźbiarskie i fantazyjne. Zdobiąc je w imponującej palecie barw, twórcy z Urbino zyskali największą sławę w Europie, bowiem ich dekoracje starały się nie tylko konkurować, ale i przewyższać biegłość starożytnych Greków i Rzymian. Wyróżniając się bogactwem form rzeźbiarskich i malarskich, prezentowane dzieło warsztatu z Urbino dobrze świadczy o rozkwicie sztuki i upodobaniach mecenasów w późnorenesansowych Włoszech.
Klementyna Ochniak-Dudek
Kolekcja solniczek Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka jest zaliczana do najcenniejszych tego typu kolekcji na świecie i liczy ok. 1000 obiektów. Najpiękniejsze i najcenniejsze prezentowane są na wystawie „Solniczki – małe arcydzieła sztuki” w Zamku Żupnym w Wieliczce.
