Magdalena Ciach-Baklarz
www.italiapozaszlakiem.com
Położona w środkowych Włoszech Toskania jest uważana za jeden z najpiękniejszych regionów nie tylko w Italii, ale i na świecie. Co roku przyciąga miliony turystów, których oczarowuje lokalna sztuka, uwodzi tradycyjna kuchnia i zachwycają wręcz pocztówkowe widoki. Od falistych wzgórz Chianti, przez malownicze krajobrazy Val d’Orcia, surowe Apeniny, aż po słoneczne wybrzeże – Toskania z pewnością nasyci każdego.
Region słynie z wyśmienitej sztuki kulinarnej, która opiera się na prostych, świeżych składnikach i tradycyjnych recepturach. Lokalne specjały to m.in. potrawy takie jak gęsta zupa z fasoli, czyli ribollita, bistecca alla fiorentina – stek florencki, crostini di fegatini – pasztet z wątróbek drobiowych podawany na tostach z chleba, czy też cacciucco – pikantny gulasz z owoców morza.
Z kolei w tutejszych winnicach powstają jedne z najsłynniejszych na świecie win, w tym chianti, brunello di Montalcino oraz vino nobile di Montepulciano. Region jest rozległy (zajmuje powierzchnię ok. 23 tys. km², odpowiadającą mniej więcej naszemu województwu zachodniopomorskiemu) i zróżnicowany geograficznie, każdy znajdzie tu coś, co go z pewnością zachwyci.
Do najbardziej emblematycznych środków transportu we Włoszech należą z pewnością skutery marki Vespa
Toskania – najpiękniejsze miasta, których nie można przegapić
Florencja jest bez wątpienia najpopularniejszym i najciekawszym miastem w całej Toskanii. To kolebka renesansu – znajduje się tutaj wiele najsłynniejszych dzieł sztuki, w tym Dawid Michała Anioła (1475–1564) i Narodziny Wenus Sandra Botticellego (1445–1510). Florencja ma również mnóstwo pięknych kościołów i pałaców oraz muzeów, takich jak Galeria Uffizi, w której zgromadzono bogatą kolekcję arcydzieł epoki odrodzenia. Zabytkowe centrum miasta wpisano w 1982 r. na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Znajdziemy tu słynne zabytki, takie jak Katedra Santa Maria del Fiore (Duomo), Ponte Vecchio (Stary Most) i Galeria Uffizi.
Piza to miasto, które jest znane na całym świecie dzięki Krzywej Wieży oraz Baptysterium San Giovanni i Katedrze Santa Maria Assunta. Wznoszą się one na zielonym Piazza dei Miracoli (Placu Cudów). Wieża przeszła niedawno renowację, której celem było ustabilizowanie i wzmocnienie konstrukcji.
Nieopodal Pizy leży wspaniała Lukka – otoczone murami miasto z wąskimi uliczkami i renesansową architekturą. Najważniejsze tutejsze atrakcje to Wieża Guinigi z charakterystycznymi drzewami na szczycie, Piazza dell’Anfiteatro i Cattedrale di San Martino.
San Gimignano to średniowieczne miasto usytuowane na wzgórzu, słynące z dobrze zachowanej architektury – wiekowych murów i wież. Tym ostatnim zawdzięcza miano „Średniowiecznego Manhattanu” lub „Manhattanu Toskanii”. Dziś możemy podziwiać 14 wież, ale w przeszłości istniały aż 72 i wszystkie odgrywały rolę obronną. Życie w San Gimignano skupia się wokół Piazza Duomo i Piazza della Cisterna. W miasteczku działa lodziarnia „Gelateria Dondoli”, która kilkukrotnie wygrywała w plebiscycie na najlepsze lody świata.
Kolejne miasto, które trzeba zobaczyć, będąc w Toskanii, stanowi bez wątpienia Siena. Z całą pewnością należy odwiedzić imponującą Katedrę (Duomo), a jeśli lęk wysokości nie stoi nam na przeszkodzie, koniecznie wspiąć się po licznych stopniach na 88-metrową Torre del Mangia, żeby mieć całe miasto u swych stóp. Po zejściu można sobie pozwolić na kieliszek chianti na jednym z wielu uroczych placów.
Pitigliano, zwane niegdyś „Małą Jerozolimą”, już z daleka robi niezwykłe wrażenie. Zbudowane zostało na charakteryzującej się wyjątkowym kolorem i strukturą wulkanicznej skale – tufie. Pitigliano ma piękne zabytkowe centrum z wąskimi brukowanymi uliczkami, kamienicami i kościołami, wśród których na szczególną uwagę zasługuje pochodząca z XIII w. Katedra (Duomo). Duże wrażenie robi także akwedukt medycejski zbudowany pod koniec XVI stulecia – przykład tego, jak architektura może być nie tylko użyteczna, ale i zachwycać swoim pięknem.
Średniowieczne Arezzo to miasto z bogatym dziedzictwem artystycznym i kulturowym. Piazza Grande, Bazylika San Francesco i Kościół San Domenico to miejsca, które absolutnie trzeba odwiedzić. To miasto zapiera po prostu dech w piersiach!
Cortona swoją światową sławę zawdzięcza książce Frances Mayes Pod słońcem Toskanii i jej późniejszej filmowej adaptacji (z 2003 r.). Zdecydowanie warto tutaj przyjechać i spędzić w mieście urocze popołudnie. Cortona rozciąga się na wzgórzu, z którego roztaczają się zachwycające widoki na okolicę, w tym Jezioro Trazymeńskie (Lago Trasimeno), stanowiące granicę między Toskanią a Umbrią. Najważniejsze tutejsze miejsca do zobaczenia to Palazzo Comunale (Palazzo dei Priori), Museo dell’Accademia Etrusca i Kościół Santa Maria delle Grazie al Calcinaio.
Montepulciano to historyczne miasto ulokowane na wzgórzu, znane z wina i renesansowej architektury. Koniecznie trzeba tu zobaczyć Palazzo Contucci, Piazza Grande i Kościół San Biagio.
Malownicza Pienza jest znana z renesansowego budownictwa i zachwycających widoków na Val d’Orcia. Najważniejsze tutejsze atrakcje to Piazza Pio II, Katedra Santa Maria Assunta i Palazzo Piccolomini. To najpiękniejsze miasto w dolinie rzeki Orcia.
Krajobraz Val d’Orcia doskonale oddaje rozpoznawalny na całym świecie idylliczny charakter Toskanii
Odkryj uroki wybrzeża Toskanii
Toskański interior to najbardziej charakterystyczne krajobrazy znane z licznych fotografii. Jednak długie wybrzeże tego regionu ma również wiele do zaoferowania. Oto kilka z najciekawszych nadmorskich miejsc.
Viareggio to bardzo popularny kurort nad Morzem Tyrreńskim. Słynie on z długich piaszczystych plaż, tętniącej życiem eleganckiej promenady i secesyjnej architektury.
Castiglione della Pescaia to średniowieczne miasteczko z malowniczym zabytkowym centrum, zamkiem i kilkoma pięknymi plażami. Wody są tutaj krystalicznie czyste.
Argentario to skalisty cypel z zachwycającym widokiem na morze i okolicę. Jest tu kilka wyjątkowo uroczych rybackich miasteczek, jak Porto Ercole i Porto Santo Stefano, oraz przepięknych plaż.
Południowe wybrzeże Toskanii to czarujący rejon Maremma. Ma on ok. 130 km linii brzegowej i jest wciąż dość dziki, a dzięki temu niezwykle romantyczny. Znaczna część terytorium Maremmy stanowi obszar chroniony o interesującym krajobrazie i dużych walorach przyrodniczych – Parco Regionale della Maremma.
Górskie nieoczywiste klejnoty Toskanii
Toskania to nie tylko piękne wybrzeże i pagórki, ale także imponujące pasma górskie. Leży tutaj wiele malowniczych miejscowości, które choć mniej znane, wcale nie są mniej fascynujące.
Castelnuovo di Garfagnana to miasteczko położone wśród gór Toskanii, u zbiegu 111-kilometrowej rzeki Serchio i strumienia Tùrrite Secca. Symbol miasta stanowi XII-wieczna twierdza, Rocca Ariostesca, która dominuje nad centralnym placem – Piazza Umberto I. Dumą mieszkańców jest również pochodzący z drugiej połowy XV stulecia Kościół Santi Pietro e Paolo (Duomo). W jego wnętrzu można podziwiać XV-wieczną rzeźbę Cristo nero, czyli Czarnego Chrystusa.
W sercu Alp Apuańskich znajduje się prześliczna Barga, znana z dobrze zachowanej średniowiecznej architektury, wąskich uliczek, zabytkowych kościołów i pięknych widoków. Słynie ona też z interesujących wydarzeń kulturalnych, jak Barga Jazz Festival. Warto wejść na najwyższy punkt miejscowości, gdzie znajduje się Kolegiata San Cristoforo (Duomo) i skąd rozpościera się wspaniały widok na miasteczko i okoliczne góry.
Wielkie projekty, nowe odkrycia i muzea na mapie Toskanii
W systemie regionu Toskanii zarejestrowane są 784 muzea i centra wystawiennicze. To właśnie w tej części Italii znajdują się jedne z najwspanialszych dzieł światowej sztuki i architektury.
W ostatnim czasie włożono wiele wysiłku w renowację i ponowne otwarcie rozległego Ogrodu Boboli we Florencji czy stabilizację Krzywej Wieży w Pizie. To były naprawdę wielkie projekty!
Do kolejnych z nich należy zapowiadane na wiosnę 2023 r. otwarcie tajemniczego korytarza Vasariego we Florencji. Corridoio Vasariano od 1973 r. był otwierany tylko przy specjalnych okazjach. W 2016 r. zdecydowano się go zamknąć na stałe ze względów bezpieczeństwa. Odwiedzający będą mogli już niedługo cieszyć się wyjątkowym spacerem, z panoramicznym widokiem na serce Florencji. Od wejścia znajdującego się na parterze Galerii Uffizi przejdą przez Ponte Vecchio, żeby dotrzeć do Ogrodu Boboli i renesansowego Palazzo Pitti.
W Montalcino powstało niedawno zupełnie nowe muzeum, Tempio del Brunello, czyli Świątynia Brunello. Odwiedziny w tym miejscu to wciągająca i emocjonująca podróż, odkrywanie tutejszego króla win oraz pięknych okolic Montalcino.
Pod koniec 2022 r. w maleńkim San Casciano dei Bagni, 1,5-tysięcznym miasteczku słynącym z term, położonym na południowym skraju Val d’Orcia, archeolodzy odkryli niezwykłą serię niemal idealnie zachowanych 24 posągów z brązu sprzed ok. 2,3 tys. lat! Naukowcy od trzech lat badali teren Bagno Grande, fundamenty pierwotnego Sanktuarium Wielkiej Łaźni. Ku swojemu zdumieniu znaleźli ręce wystające z termalnego błota. Niemal z dnia na dzień San Casciano dei Bagni stało się miejscem największego zbioru starożytnych posągów z brązu z epoki etruskiej i rzymskiej, jaki kiedykolwiek udało się odnaleźć we Włoszech, i jednym z najważniejszych miejsc w całym basenie Morza Śródziemnego. To wydarzenie okrzyknięto największym odkryciem w Italii od 50 lat! Wkrótce w San Casciano dei Bagni również powstanie nowe muzeum.
Przejażdżka vespą przez malownicze krajobrazy Toskanii
Niezmiennie od 1946 r. skuter marki Vespa stanowi jedną z włoskich ikon. Vespa (po włosku „osa”) powstała w toskańskim mieście Pontedera dzięki determinacji Enrico Piaggio (1905–1965), który chciał stworzyć tani środek transportu dla mas. Specjalnie zaprojektowane nadwozie miało chronić kierowcę przed zabrudzeniem (aby mógł w nienagannie czystym ubraniu dotrzeć np. do pracy), a podróż miała być wygodna i bezpieczna. Kilka lat później jazda na vespie, zaprojektowanej w 1946 r. przez inżyniera Corradino D’Ascanio (1891–1981), stała się synonimem wolności i stylu życia uwiecznionego przez kino, prasę, literaturę i przekaz reklamowy epoki.
W mieście Pontedera znajduje się Museo Piaggio – największe włoskie muzeum motocykli. To obowiązkowe miejsce dla miłośników historii motoryzacji. Przedstawia dzieje i ewolucję skuterów marki Vespa, od pierwszego egzemplarza stworzonego przez Corradino D’Ascanio w kwietniu 1946 r. po najnowsze modele. Odwiedzający mogą dowiedzieć się o ich wielkim kulturowym znaczeniu oraz istotnym wpływie na włoski design i sztukę. Znajduje się tu kolekcja zabytkowych i rzadkich jednośladów. Niektóre z nich były używane na planach filmowych słynnych dzieł kinematografii, a także wykorzystywane w popularnych programach telewizyjnych.
Muzeum Piaggio w Pontederze czynne jest od wtorku do soboty w godzinach 9.00–18.00 oraz w drugą i czwartą niedzielę każdego miesiąca. W szczycie sezonu turystycznego zaleca się rezerwację biletów z wyprzedzeniem, aby uniknąć długich kolejek do kasy. Poza tym w sierpniu nie można zwiedzać tej interesującej placówki z przewodnikiem (www.museopiaggio.it).
Dzisiaj, wyobrażając sobie jazdę vespą, wiele osób łączy ją z krętymi toskańskimi drogami, wzdłuż których cyprysy tworzą urokliwy i zachwycający szpaler. Jazda tym słynnym skuterem pozwala doświadczyć regionu w wyjątkowy i intymny sposób, czego po prostu nie da się poczuć, podróżując samochodem lub przemierzając pieszo tutejsze turystyczne szlaki. Vespą możesz pokonać toskańskie trasy solo lub we dwoje, zachwycając się okolicznymi krajobrazami, co czyni z przejażdżki bardzo osobistą i romantyczną chwilę. To jazda we własnym tempie, bez pośpiechu, spokojne delektowanie się Toskanią.
Takie podróżowanie daje poczucie wolności i elastyczności. To odkrywanie malowniczych toskańskich zakątków w iście włoskim stylu – kapka dolce vita („słodkiego życia”) i felicità („szczęścia”). W jeździe skuterem z wiatrem we włosach i słońcem na twarzy jest coś ekscytującego. Nic więc dziwnego, że to tak bardzo popularna wśród samych Włochów forma przemieszczania się, która coraz częściej zyskuje też uznanie turystów.
W Toskanii znajduje się wiele tras idealnych do podróżowania vespą, które aż zapraszają nas na wycieczkę. Oto poniżej kilka przykładów.
Chiantigiana to malownicza droga SR 222 prowadząca przez słynny region winiarski Chianti, który znany jest z falistych wzgórz, zamków, opactw, winnic, gajów oliwnych i uroczych wiosek. Trasa ma ok. 60 km długości. Oferuje ona mieszankę łagodnych zboczy i krętych dróg, dzięki czemu idealnie nadaje się na przejażdżkę vespą. Pokonując tę spektakularną trasę, warto czasami zatrzymać się na kontemplowanie otaczającego nas piękna, np. w Greve in Chianti, Montefioralle, Panzano, Radda in Chianti, Castellina in Chianti, Gaiole in Chianti, Vertine, Pieve di Spaltenna czy Castello di Brolio.
Droga wzdłuż Riwiery Etruskiej (Riviera degli Etruschi lub Costa degli Etruschi) do Maremmy to nadmorska trasa, która wiedzie przez wybrzeże, gdzie niegdyś zamieszkiwali Etruskowie (od Livorno do cypla Piombino), aż do słynącej z dziewiczej przyrody, dzikich plaż i średniowiecznych miast równiny Maremma Grossetana. Pomiędzy Livorno a Piombino znajdują się ciekawe miejscowości, takie jak Castiglioncello, Montescudaio i Bolgheri. Kierując się dalej na południe, wjeżdża się na dziewicze tereny z wieloma wspaniałymi miasteczkami, jak Castiglione della Pescaia, gmina Monte Argentario z Porto Santo Stefano i Porto Ercole. Jednak na tym toskańskim obszarze warto także skręcić w głąb lądu i zobaczyć trzy niezwykłe miasta na tufie wulkanicznym: Sorano (nazywane nawet „Materą Toskanii”), Sovana i Pitigliano. Całą trasę polecam zakończyć błogim relaksem w gorących wodach Terme di Saturnia.
Val d’Orcia to wyjątkowo malownicza droga, która prowadzi przez dolinę rzeki Orcia wpisaną w 2004 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. To przykład doskonałego piękna krajobrazu. Val d’Orcia jest znana z falistych wzgórz, cyprysowych dróg i średniowiecznych miast położonych na wzniesieniach. Nic więc dziwnego, że stała się inspiracją dla wielu artystów. Najsłynniejsze miasteczka na tej trasie to Montalcino, San Quirico d’Orcia, Bagno Vignoni, Pienza, Monticchiello czy Castiglione d’Orcia.
Crete Senesi to tajemniczy rejon Toskanii, który słynie z iście księżycowego krajobrazu i średniowiecznych wiosek. Obszar ten pełen jest charakterystycznych stożków i wąwozów, tworów nazywanych po włosku calanchi i biancane. Te ostatnie to stożkowate kopuły, których najwięcej występuje wzdłuż drogi Lauretana (SP 438), między Sieną a Asciano. Z kolei calanchi to charakterystyczne ostre wąwozy w formie głębokich bruzd w ziemi (tzw. badlandy), do zaobserwowania między Asciano a Rapolano Terme oraz na całym obszarze rozciągającym się wokół benedyktyńskiego opactwa Monte Oliveto Maggiore. Za jedno z najbardziej spektakularnych miejsc uważa się to, z którego roztacza się zapierający dech w piersiach widok na wijącą się drogę, obsadzoną cyprysami, która wiedzie do gospodarstwa agroturystycznego Baccoleno.
Samochodem przez Toskanię
Zwiedzanie Toskanii autem także ma swoje zalety. Vespa oferuje intymny i wyjątkowy sposób na poznanie toskańskiej wsi, ale samochód zapewnia większy komfort, bezpieczeństwo, ochronę przed warunkami pogodowymi i drogowymi. Jednym z głównych atutów zwiedzania tego regionu autem jest to, że możemy zobaczyć więcej miejsc w krótszym czasie i pokonywać większe odległości.
Poniżej zamieszczam kilka przykładów na interesujące wycieczki samochodowe po Toskanii.
Pierwszą propozycję stanowi trasa z Florencji do Sieny. Po drodze można zatrzymać się w malowniczych miejscowościach, jak np. Greve in Chianti lub Castellina in Chianti, które słyną z doskonałego wina i jedzenia. Po dotarciu do Sieny koniecznie trzeba udać się do bijącego serca miasta, czyli na Piazza del Campo, a następnie zobaczyć Katedrę (Duomo). Uważa się ją za jedną z najpiękniejszych w całych Włoszech. Ciąg dalszy tej urokliwej trasy wiedzie z Sieny do Montepulciano przez Montalcino, które słynie z wina brunello di Montalcino oraz XIV-wiecznej fortecy. Po drodze obowiązkowym przystankiem jest Pienza, znana z renesansowej architektury i wspaniałych widoków na Val d’Orcia. Na końcu czeka na nas miasto na wzgórzu – Montepulciano.
Drugi przykład to trasa z San Gimignano do Volterry. Ze słynnego miasta pięknych wież wystarczy kierować się na południowy zachód do Volterry. To znany ośrodek obróbki alabastru. Znajdziemy w nim etruskie ruiny, dobrze zachowane pozostałości rzymskiego teatru z I w. p.n.e. oraz piękne zabytkowe centrum. Z Volterry trasa prowadzi dalej do Pizy i Lukki. W Pizie obowiązkowy punkt zwiedzania stanowi oczywiście Krzywa Wieża oraz pozostałe zachwycające budowle na Piazza dei Miracoli. Na koniec wyprawy wypada urocza Lukka. Słynie ona ze średniowiecznych murów i bram miejskich oraz wspaniałego historycznego centrum.
Trzeci przykład samochodowej wycieczki po Toskanii to podróż z Arezzo do Cortony. Arezzo znane jest z przepięknego głównego placu – Piazza Grande. Jeden weekend w miesiącu odbywa się na nim targ antykami. Na południowy wschód od Arezzo znajduje się Cortona, która wznosi się malowniczo na wzgórzu. Kusi ona pocztówkowym widokiem na Val di Chiana (Valdichiana) i Jezioro Trazymeńskie w oddali.
Toskania na dwóch kółkach
Odkrywanie urokliwych toskańskich zakątków na rowerze to kolejny świetny sposób na zwiedzanie regionu. Obecnie w lokalnych wypożyczalniach powszechnie dostępne są te jednoślady napędzane siłą mięśni i silnikiem elektrycznym, co znacznie ułatwia pokonywanie tutejszych pagórkowatych tras, szczególnie osobom mniej wprawionym.
Jazda na rowerze zasadniczo zmienia sposób postrzegania Toskanii. Nawet stali bywalcy tego regionu Włoch z tej perspektywy odkryją go na nowo.
W Toskanii znajdzie się coś dla cyklistów na każdym poziomie zaawansowania. Czekają tutaj na nich zarówno spokojne przejażdżki przez sielskie tereny wiejskie, jak i bardziej wymagające podjazdy na malownicze wzgórza. W regionie jest kilka szczególnych tras rowerowych, które warto poznać.
Szlak winny Chianti Classico prowadzi przez serce regionu winiarskiego Chianti, mijając winnice, gdzie powstaje słynne Chianti Classico DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita, czyli kontrolowane oznaczenie gwarantowanego pochodzenia – najwyższa klasa jakości produktu), a także gaje oliwne i średniowieczne miasteczka rozłożone na wzgórzach. Trasa ma ok. 60 km długości i oferuje mieszankę trudnych podjazdów i spektakularnych zjazdów. Najlepszy moment na taką wycieczkę stanowi wrzesień, wówczas winorośle uginają się pod ciężarem dojrzewających owoców lub trwają już zbiory winogron (po włosku vendemmia). Dodatkowo w tym miesiącu w większości miast Chianti świętuje się winobranie, organizowane są huczne festiwale, podczas których można degustować tutejsze wino.
L’Eroica to nazwa słynnej corocznej imprezy kolarskiej w stylu vintage. Odbywa się ona od 1997 r. w pierwszą niedzielę października w miejscowości Gaiole in Chianti (w 2023 r. zaplanowano ją w dniach 30 września i 1 października). Trasa przebiega przez kultowe nieutwardzone szutrowe drogi Toskanii, nazywane tu strade bianche. Można zdecydować się na pokonanie długiego dystansu – 209 km (tzw. Percorso Lungo), średnich – 135 km (Percorso Medio – Crete Senesi) i 106 km (Percorso Cento Val d’Arbia), tudzież krótkich – 81 km (Percorso Corto Gallo Nero) i 46 km (Passeggiata Valle del Chianti). Wyjątkowość tego wydarzenia polega na tym, że rowery muszą być wyprodukowane przed 1987 r., a zamiast nowoczesnych strojów kolarze mają na sobie trykoty, podkolanówki i dawne czapeczki. Trasa obejmuje wprawdzie trudne podjazdy, ale za to oferuje wspaniałe widoki na zabytkowe miasta położone na wzgórzach. Co istotne, L’Eroica jest dostępna dla każdego przez cały rok i jest dobrze oznakowana (tzw. Percorso Permanente o łącznej długości 209 km), więc można ją pokonać na wybranym dystansie także poza tą wspaniałą imprezą.
Trasa przez Val d’Orcia prowadzi najpiękniejszą doliną Toskanii, gdzie wspaniałe krajobrazy wręcz zachęcają do bliższego poznania okolicy. Działa tutaj wiele lokalnych wypożyczalni rowerów, które w swojej ofercie mają dodatkowo szereg gotowych szlaków dla cyklistów, np. biegnących od winnicy do winnicy, co pozwala nacieszyć oczy zapierającymi dech w piersiach widokami i degustować wyśmienite szlachetne trunki.
Miłośników dwóch kółek przyciąga również malownicza trasa biegnąca przez Montalcino i Crete Senesi. Ten ostatni obszar charakteryzuje się wyjątkowym, iście księżycowym krajobrazem. Z kolei Montalcino słynie z wina brunello. Ten popularny szlak rowerowy oferuje trochę trudnych podjazdów, ale i łagodne zjazdy. Na cyklistów czeka tu mnóstwo okazji do zatrzymania się i spróbowania lokalnych potraw i wina.
Wyspa Elba: rozkosz natury, historii i kultury
Elba to trzecia co do wielkości wyspa Italii (zaraz po Sycylii i Sardynii, zajmuje powierzchnię 223 km²). Usytuowana jest tuż przy zachodnim wybrzeżu Półwyspu Apenińskiego, ok. 10 km od niego (oddzielona kanałem Piombino). Isola d’Elba, wraz z sąsiednimi wyspami: Giglio, Capraia, Montecristo, Pianosa, Giannutri i Gorgona, wchodzi w skład wspaniałego Parku Narodowego Wysp Toskańskich (Parco Nazionale dell’Arcipelago Toscano). Stanowi ona bardzo popularny wakacyjny kierunek, szczególnie wśród Włochów, Szwajcarów czy Niemców.
Natrafimy tutaj na piękne plaże, cenne zabytki oraz wiele atrakcji dla każdego, kto chce odkryć bogactwo tego malowniczego kawałka Italii. Elba jest idealnym wyborem dla miłośników wszelkich sportów wodnych, a także jazdy rowerem czy wycieczek górskich. Poza tym poza sezonem to doskonałe miejsce do wyciszenia się i błogiego relaksu.
Najlepsze sposoby dotarcia na Elbę
Prom stanowi podstawowy środek transportu na wyspę dla znakomitej większości turystów. Istnieje kilka firm promowych, które obsługują połączenia na Elbę z Włoch kontynentalnych, z portu w Piombino. Blu Navy, Corsica Ferries – Sardinia Ferries, Toremar i Moby Lines pływają z tego miasta w prowincji Livorno do elbańskiej stolicy – 12-tysięcznego Portoferraio, a także do miejscowości Cavo i Rio Marina (obie wchodzą w skład gminy Rio). Latem można dostać się również z Bastii na Korsyce do Portoferraio liniami Corsica Ferries – Sardinia Ferries.
Są też dostępne połączenia lotnicze, choć ograniczone zazwyczaj tylko do wysokiego sezonu. Lotnisko znajduje się w miejscowości La Pila, bardzo blisko centrum miasteczka Marina di Campo (ok. 2 km od niego), na południe od Portoferraio. Nosi ono nazwę Aeroporto di Marina di Campo (kod IATA – EBA). Lądują na nim jedynie samoloty linii lotniczej Silver Air (www.flightsandtravels.ch). Połączenia na Elbę odbywają się z lotnisk: Mediolan-Linate (pod koniec kwietnia i na początku maja oraz od czerwca do września 2023 r.), Piza i Florencja (loty całoroczne, o różnej częstotliwości, w zależności od sezonu), Bolonia (od 16 czerwca do 11 września br.) oraz Lugano (od 18 czerwca do 24 września 2023 r.). Jeśli chodzi o najbliższy port lotniczy na kontynencie, to mieści się on w Pizie – Aeroporto di Pisa-San Giusto, znany pod nazwą handlową Galileo Galilei (kod IATA – PSA).
Najlepsze miasta i wioski do odwiedzenia na Elbie
Stolicą wyspy jest wspaniałe portowe miasto Portoferraio, które znajduje się na północnym wybrzeżu. Warto zwiedzić tutaj imponujące fortece Medyceuszy z XVI w. – Forte Falcone, Forte Stella i Torre della Linguella – oraz rezydencje napoleońskie (Palazzina dei Mulini i podmiejska Villa di San Martino) i muzeum archeologiczne – Museo Civico Archeologico della Linguella.
Portoferraio było siedzibą Napoleona Bonapartego (1769–1821) podczas jego zesłania na Elbę w latach 1814–1815. Rezydencja cesarza Francuzów, Villa dei Mulini, to obecnie muzeum narodowe (Museo Nazionale della Villa dei Mulini). Można tu zobaczyć pokoje, w których mieszkał, pracował i przyjmował gości Napoleon, a także jego rzeczy osobiste. Nieopodal wznosi się Forte Stella – twierdza zbudowana w połowie XVI w. przez księcia Kosmę I Medyceusza (1519–1574) – i piękna, 25-metrowa latarnia morska z 1788 r., Faro del Forte Stella (Faro di Portoferraio).
Porto Azzurro jeszcze do 1947 r. nosiło swoją pierwotną nazwę – Portolongone. Nadano ją w momencie założenia w 1603 r. przez króla Hiszpanii i Portugalii Filipa III (1578–1621), który chciał uczynić z niego ufortyfikowane miasto na ziemiach Stato dei Presidi (Państwa Garnizonów). To właśnie on zbudował tutaj w latach 1603–1605 wspaniały fort – Forte Longone. Dzisiaj w tym rybackim miasteczku można wpaść do La Piccola Miniera i poznać m.in. bogate górnicze tradycje wyspy. Z kolei miłośnicy sztuki sakralnej muszą koniecznie odwiedzić kościoły Madonna del Carmine i San Giacomo Maggiore oraz barokowe sanktuarium z 1606 r., położone na wzgórzu – Santuario della Madonna di Monserrato.
Marina di Campo to urocze miasteczko usytuowane na południowym wybrzeżu wyspy. Jego serce stanowi Piazza della Repubblica z zabytkową fontanną i wieżą zegarową. Turystów przyciąga tu szczególnie jedna z najdłuższych i najpiękniejszych piaszczystych plaż na Elbie – 1,3-kilometrowa Spiaggia di Marina di Campo. W miasteczku znajduje się też interesujące akwarium (Acquario dell’Elba), które poświęcone jest prawie w całości śródziemnomorskiej faunie wodnej. Otaczające Marinę di Campo wzgórza i góry stanowią świetne miejsce dla miłośników pieszych wędrówek. Jeśli trekking to nie to, co lubimy najbardziej, najlepiej skorzystać z jednej z ofert wycieczek łodzią. Taką morską wyprawę można połączyć z kąpielą, snorkelingiem lub nurkowaniem.
Marciana Marina to malownicza nadmorska miejscowość położona na północno-zachodnim wybrzeżu Elby. Miasteczko szczyci się piękną plażą z krystalicznie czystą wodą oraz elegancką nadmorską promenadą, mnóstwo tutaj sklepików, kawiarni i restauracji.
Marciana to kolejne miejsce na wyspie z ciekawymi atrakcjami, jak np. Museo Civico Archeologico di Marciana, XII-wieczna Fortezza Pisana czy pobliskie Santuario della Madonna del Monte, położone u podnóża Monte Giove, na wysokości 627 m n.p.m. To właśnie w tej świątyni spotkali się w 1814 r. Napoleon Bonaparte i jego kochanka Maria Walewska (1786–1817). Jest tu także niewielka kaplica pochodząca prawdopodobnie z XI–XII stulecia – Capella di San Liborio. Z miasteczka wjeżdża się na szczyt Monte Capanne w 18 min specyficzną kolejką z 1963 r. – Funivia del Monte Capanne.
Capanne to najwyższa góra Elby i całego archipelagu, wznosząca się na wysokość 1019 m n.p.m. Na wędrówkę na jej szczyt można wyruszyć z różnych miejsc wyspy. Będzie to wprawdzie dość wymagająca wycieczka, ale i też niezwykle satysfakcjonująca. Szlaki wiodą przez bujne lasy i tereny skaliste, a panoramiczne widoki z Monte Capanne zapierają dech w piersiach. Na szczyt można się również dostać w dużo łatwiejszy sposób, wjeżdżając na górę kolejką linową, która wyrusza z Marciany.
Jednym z najbardziej zachwycających miasteczek Elby jest Capoliveri, którego serce stanowi historyczne centrum charakteryzujące się wąskimi, niezmiernie fotogenicznymi ulicami i zabytkowymi budynkami. Dzisiaj w tej miejscowości można wpaść do Museo del Mare i poznać bogate morskie tradycje wyspy. W okolicy Capoliveri znajduje się wiele bardzo ciekawych miejsc do odwiedzenia, m.in. hiszpańska twierdza z 1678 r., Forte Focardo, spektakularnie położona na skalistym cyplu. Warto wybrać się tutaj na wycieczkę z przewodnikiem, aby poznać historię fortu i jego strategiczną rolę, jaką odegrał wielokrotnie w XVIII i XIX w. w walkach o Elbę.
Na koniec Rio nell’Elba, miasteczko, którego początki sięgają epoki brązu, co czyni je jednym z najstarszych osad ludzkich na wyspie. Słynie z sięgających czasów Etrusków kopalni żelaza. W tutejszym muzeum archeologicznym (Museo Civico Archeologico del Distretto Minerario) można obejrzeć imponującą kolekcję minerałów. Zgromadzono tu ponad 700 sztuk przepięknych okazów pochodzących z całej wyspy.
Odkrywanie oszałamiającej scenerii Elby na dwóch kółkach
Dzięki łagodnemu śródziemnomorskiemu klimatowi na Elbie można jeździć rowerem przez cały rok. Jest tutaj sporo malowniczych tras, o różnym stopniu trudności. Na wyspie działają liczne wypożyczalnie jednośladów, a wiele miejscowych hoteli i biur podróży oferuje zorganizowane wycieczki rowerowe z przewodnikiem.
Popularną trasę dla cyklistów stanowi ta biegnąca dookoła wyspy (tzw. Elba il giro perfetto) – wyrusza się wówczas z okolic słynnej plaży Lacona w gminie Capoliveri. Pokonuje się łącznie 115,3 km z ciągłymi wzniesieniami i zjazdami oraz kilkoma krótkimi, ale wymagającymi podjazdami. Trasa prowadzi przez wszystkie gminy Elby, niezwykle klimatyczne miasteczka, tuż przy pięknych plażach i zapewnia zapierające dech w piersiach widoki. Osoby zaawansowane robią ją w jeden dzień, a mniej doświadczeni cykliści rozkładają taką wycieczkę rowerową na dwa dni.
Punktem startowym wyprawy wokół wyspy jest gmina Capoliveri, skąd wyrusza się w kierunku Porto Azzurro. Długość tego odcinka to ok. 10 km. Z Porto Azzuro wiedzie 17-kilometrowa trasa do Cavo. Po drodze przejeżdża się przez niezmiernie urokliwe i pięknie położone miejscowości – Rio nell’Elba i Rio Marina. Z Cavo nasz rowerowy szlak wiedzie wzdłuż północnego wybrzeża, przez Portoferraio aż do miasteczka Marciana Marina. To 30-kilometrowy odcinek, podczas którego możemy nacieszyć oczy wspaniałymi, iście pocztówkowymi widokami na morze. Z urokliwej miejscowości Marciana Marina do Campo nell’Elba jedzie się wzdłuż tzw. zachodniego pierścienia wyspy. Podczas tej 35-kilometrowej trasy mijane są po drodze Sant’Andrea, Zanca, Patresi, Colle D’orano, Chiessi, Pomonte, Fetovaia, Seccheto i Cavoli. Ostatni odcinek zamykający pętlę, z Campo nell’Elba do gminy Capoliveri, to łącznie ok. 23 km.
Vespą na Elbie
Cóż może być bardziej romantycznego, jak nie jazda na należącej do Italii wyspie kultowym włoskim skuterem? To wręcz kwintesencja dolce vita! Elba idealnie wpisuje się w taki styl spędzania wakacji.
Oto poniżej dwie propozycje zwiedzania vespą tej toskańskiej wyspy.
Po zachodniej stronie Elby można odbyć interesującą wycieczkę, wyruszając ze stołecznego Portoferraio do miasteczka Marciana Marina, a następnie zrobić przystanek w Sant’Andrea, gdzie znajduje się piękna plaża z malowniczymi klifami. Kolejny etap to wioska Pomonte na tutejszym Wybrzeżu Słońca (Costa del Sole), a następnie niezwykle urokliwa plaża Fetovaia, jedna z najpiękniejszych na wyspie. Trasę można zakończyć w Marina di Campo pyszną kolacją ze świeżych ryb lub owoców morza.
Jeśli z Portoferraio wybierzemy się na wschód Elby, pierwszym przystankiem może być Bagnaia, dalej miasteczko Cavo oraz Rio Marina z czerwoną plażą. Następnie czeka na nas śliczne Capoliveri z panoramicznym widokiem na wyspę. Taką trasę warto zakończyć w pobliskiej wiosce Lacona, gdzie znajduje się długa, 1,2-kilometrowa, piaszczysta plaża, idealna na błogi relaks.
Elba „road tour” – wycieczka samochodowa
Na toskańskiej wyspie jest wiele malowniczych tras samochodowych, które pozwalają na odkrycie uroków Elby – pięknych plaż i fascynujących miasteczek. Oto poniżej kilka propozycji na wycieczki autem. Można je dowolnie modyfikować, w zależności od własnych preferencji.
Trasa 1: Dookoła wyspy
Start w Portoferraio, następnie Capoliveri, Porto Azzurro, Rio Marina, Cavo, Marciana Marina, Sant’Andrea, Marina di Campo, Lacona i powrót do stolicy Elby.
Trasa 2: Skarby zachodniego wybrzeża
Początek w Portoferraio, dalej malownicze Procchio, Marciana Marina, Sant’Andrea, Pomonte, plaża Fetovaia i na koniec Marina di Campo.
Trasa 3: Odkryj wschodnie wybrzeże
Zaczynając w Portoferraio, kierujemy się na wschód, do Bagnaia i Nisporto, następnie Cavo, Rio Marina, Porto Azzurro, Capoliveri, Lido di Capoliveri, Lacona i powrót do stolicy Elby, gdzie można zakończyć naszą samochodową wycieczkę po tej niezmiernie urokliwej toskańskiej wyspie.
