KAMBODŻA: KLEJNOT AZJI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ

 

ALEKSANDRA PAKIEŁA

Kraina z bogatą historią, kulturą i niezwykłymi krajobrazami kusi podróżnych mistyczną przeszłością i zapierającymi dech w piersiach zabytkami. Położona w sercu Azji Południowo-Wschodniej Kambodża nieustannie zachwyca odwiedzających majestatycznymi świątyniami, dziką, nieokiełznaną przyrodą i gościnnością swoich mieszkańców.

To enklawa cudów świata – od wspaniałych budowli kompleksu Angkor Wat po ślady Imperium Khmerskiego (istniejącego w latach 802–1431), które zdefiniowało kształt dzisiejszego Królestwa Kambodży. Jednak to fascynujące państwo, usytuowane na Półwyspie Indochińskim, nad Zatoką Tajlandzką, to nie tylko cudowne świątynie i zabytki, lecz także barwne życie uliczne, przepyszne jedzenie i niezwykłe tradycje, które nadal kultywowane są w wielu miejscach kraju. 

Na podróż warto zarezerwować kilkanaście dni – tak, aby odkryć tutejsze niezliczone atrakcje turystyczne. Poza tym, żeby mieć czas poznać tajemnice kambodżańskiej kuchni, zgłębić bogactwo kulturowe, duchowe i zatracić się w soczystej zieleni lasów tropikalnych, gdzie rosną cenne gatunki drzew, m.in. drzewa tekowe (teczyna), kamforowe (cynamonowiec kamforowy) i sandałowe (sandałowiec). 

Ślady wielkości Imperium Khmerskiego i trudna historia wojenna

Dzieje Kambodży sięgają tysięcy lat wstecz, zaczynając się od czasów starożytnych królestw (np. państwa Funan), które kształtowały obszar dzisiejszego kraju. Jednak to powstałe na początku IX w. Imperium Khmerskie najbardziej zdefiniowało oblicze tego regionu. Khmerowie wznieśli niezliczone świątynie i kompleksy, z których najbardziej znane to monumentalne Angkor Wat i Angkor Thom. Ich architektoniczne osiągnięcia nadal budzą wielki zachwyt oraz stanowią symbol potęgi i splendoru dawnej cywilizacji. 

Historia Kambodży jest piękna, ale i niezwykle bolesna. Imperium Khmerskie, uważane za kontynuację Funanu i późniejszego królestwa Czenli, okazało się być kolosem na glinianych nogach i przetrwało do lat 30. XV stulecia. Liczne wojny domowe spowodowały zapaść gospodarczą. Pod koniec XIII w. na zachód od Imperium Khmerskiego zaczęli tworzyć swoje państwo Tajowie, wyparci z górskiego Junnanu przez wojska Kubilaj-chana (1215–1294), wnuka słynnego Czyngis-chana, wielkiego chana mongolskiego i pierwszego cesarza Chin z dynastii Yuan. W 1431 r. imperium dostało się pod wpływy tajskie, a stolica została przeniesiona z Angkor Thom w okolicę dzisiejszego Phnom Penh. Datę tę uważa się za kończącą angkorski okres historii Kambodży. W kraju zanikały wierzenia hinduistyczne, a w ich miejsce wpływy zyskał buddyzm. Od XVI stulecia na obszar Kambodży zaczęli przybywać misjonarze europejscy. W XIX w. tereny te podbiła Francja. Kambodża w 1863 r. stała się francuskim protektoratem, w 1884 r. kolonią, a w 1887 r. została włączona w skład kolonialnych Indochin Francuskich. Kraj odzyskał niepodległość w 1953 r., jednak do dziś w Phnom Penh i Siem Reap (Siĕm Réab) można zobaczyć wiele urokliwych budynków w stylu kolonialnym, a w lokalnych restauracjach zjemy kanapki z francuskich bagietek, przypominające wietnamskie bành mì. Niektórzy twierdzą także, że popularna kambodżańska potrawa lok lak lub loc lac (kawałki wołowiny smażone w aromatycznym sosie, tzw. potrząsane mięso) ma swoje korzenie w kuchni Francuzów. 

W latach 1955–1975 na Kambodżę wywarła duży wpływ wojna wietnamska (zwana też II wojną indochińską albo amerykańską interwencją w Wietnamie). Na kambodżańskich ziemiach chroniło się wojsko Wietkongu (Vietcongu), znajdowały się tu także bazy zaopatrzeniowe partyzantów należących do tego Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego. W marcu 1970 r. król Norodom Sihanouk (1922–2012), który tolerował okupację części kraju przez Wietkong oraz wspierał w kolejnych latach Czerwonych Khmerów, został obalony w następstwie przewrotu wojskowego, kiedy przebywał w Moskwie na rozmowach z władzami radzieckimi. Przejęcie władzy przez wrogich komunistom wojskowych z gen. Lon Nolem na czele (1913–1985) skłoniło Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego do ofensywy przeciw słabej armii kambodżańskiej. Działania Wietkongu zagroziły stolicy kraju – Phnom Penh. Wówczas, pod koniec kwietnia, chcąc wesprzeć oddziały Lon Nola oraz zniszczyć bazy zaopatrzeniowe partyzantów, siły Wietnamu Południowego oraz wojska USA wkroczyły na kontrolowane przez Wietkong kambodżańskie ziemie. W wyniku trwającej dwa miesiące operacji militarnej ocalono rządy Lon Nola, które zostały obalone przez Czerwonych Khmerów pięć lat później. 

Wojna domowa, tocząca się w latach 1970–1975, stanowi jedną z najtrudniejszych i najbardziej mrocznych kart historii kraju. Ten konflikt pomiędzy Zjednoczonym Frontem Narodowym Kambodży (FUNK) pod przewodnictwem króla Norodoma Sihanouka, Demokratyczną Republiką Wietnamu (Wietnamem Północnym) i Wietkongiem (ugrupowania wietnamskie prowadziły odrębną kampanię, a od 1974 r. walczyły również z khmerską opozycją) a Republiką Khmerów gen. Lon Nola wspieraną przez Stany Zjednoczone i Wietnam Południowy (Republikę Wietnamu) pochłonął w sumie – według różnych szacunków – od 200 tys. do 300 tys. ofiar, a ranionych zostało ok. 750 tys. osób. W kwietniu 1975 r. Czerwoni Khmerzy weszli do Phnom Penh, czym zakończyli wojnę domową. W wyniku zdobycia stolicy powstała Demokratyczna Kampucza, która istniała do 7 stycznia 1979 r.  

Gdy w 1975 r. do władzy doszli Czerwoni Khmerzy, czyli ekstremistyczne ugrupowanie łączące ideologię komunistyczną z khmerskim nacjonalizmem, dla Kambodży rozpoczął się czas głodu i śmierci wielu obywateli. Członkowie tego ruchu wywodzili się z Komunistycznej Partii Kambodży. Tylko w ciągu trzech lat zginęły ponad 2 mln osób. Polityka ludobójstwa prowadzona przez frakcję skupioną wokół dyktatora Pol Pota (1925–1998) doprowadziła do wewnętrznego rozłamu wśród Czerwonych Khmerów, a następnie do interwencji wojsk wietnamskich (wspartych przez ZSRR i siły opozycyjne z organizacji Zjednoczony Front Ocalenia Narodowego Kambodży), w wyniku której obalono reżim i proklamowano Ludową Republikę Kampuczy, istniejącą w latach 1979–1989. Jednak armia Wietnamu ostatecznie wycofała się z kraju dopiero w 1992 r., po interwencji ONZ i pod nadzorem Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kambodży (UNTAC). Rok później, we wrześniu, formalnie przywrócono monarchię i ustanowiono nowy rząd. Od tego czasu Kambodża stała się monarchią konstytucyjną, a funkcję głowy państwa ponownie objął Norodom Sihanouk. W lipcu 1994 r. rząd zdelegalizował działalność Czerwonych Khmerów. Co najważniejsze, uznał też oficjalnie odpowiedzialność władz Demokratycznej Kampuczy za ludobójstwa i zbrodnie dokonywane w tamtym okresie. Do 1998 r. Czerwoni Khmerzy zostali całkowicie rozbici. 

Obecnie rządy w Kambodży są silnie skoncentrowane wokół jednego ugrupowania (Kambodżańskiej Partii Ludowej) i jego lidera – Hun Sena. Stanowi to wyzwanie dla rozwoju demokracji, jednak wraz z ewolucją sytuacji politycznej w regionie i reakcjami społeczności międzynarodowej krajobraz polityczny kraju ulega zmianom na lepsze. W międzyczasie, w 2004 r., król Norodom Sihanouk abdykował, a na tron wstąpił jego syn – Norodom Sihamoni. Z kolei Hun Sen był premierem Kambodży w latach 1985–2023, pełni funkcję przewodniczącego Kambodżańskiej Partii Ludowej od 2015 r. i przewodniczącego Senatu od 2024 r. W następstwie wyborów parlamentarnych z lipca 2023 r. zapowiedział rezygnację ze stanowiska premiera i przekazanie władzy swojemu synowi – Hun Manetowi. Istotne dla rozwoju kraju jest otwarcie się na turystykę. Przynosi ono korzyści gospodarcze, takie jak tworzenie miejsc pracy i wzrost dochodów mieszkańców, a także przyczynia się do ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego. 

Kompleks Angkor Wat: gdy przyroda upomina się o swoje

Zwiedzając Kambodżę, nie sposób nie pojechać do jej serca i duszy – obszaru archeologicznego Angkor. Rozciąga się on na powierzchni 40 km², częściowo porośniętej lasem. Park archeologiczny Angkor wypełniają godne podziwu pozostałości kolejnych stolic Imperium Khmerskiego, z okresu pomiędzy IX i XV w. – słynne świątynie Angkor Wat oraz Bajon w Angkor Thom, pokryte niezliczoną ilością rzeźb. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Edukacji, Nauki i Kultury (UNESCO) opracowała szeroki program ochrony tego wspaniałego obszaru. Znany na całym świecie z imponujących świątyń i monumentalnych budynków zabytkowy kompleks przyciąga globtroterów pragnących odkryć tajemnice i piękno dawnej cywilizacji Khmerów. 

Usytuowany w pobliżu miasta Siem Reap w północno-zachodniej Kambodży zespół budowli sakralnych został wzniesiony między IX a XV stuleciem przez różnych khmerskich władców. Złota era cywilizacji Khmerów przypada na XII i XIII w. Budynki z tego okresu odzwierciedlają wielkie ambicje panujących. Całość jest rozmieszczona na rozległym obszarze, więc zwiedzanie warto rozłożyć na przynajmniej dwa dni. 

Dużą popularnością cieszy się tutaj wycieczka tuk-tukiem (autorikszą), żeby zobaczyć wschód słońca. To gwarancja niezapomnianych widoków i cudownych wspomnień. 

Najbardziej znany punkt i wizytówkę całego obszaru archeologicznego stanowi Angor Wat, co po khmersku oznacza „miasto/stolicę świątyń”. To duchowe centrum dawnego Imperium Khmerskiego, zbudowane na początku XII w. z rozkazu króla Surjawarmana II (ok. 1095–1150) ku czci boga Wisznu. Początkowo był to ośrodek hinduistyczny, jednak pod koniec XII stulecia przekształcił się w buddyjski – w tym czasie powstawały tu małe osady mnichów pragnących dbać o to święte miejsce. Angkor Wat stanowi szczytowe osiągnięcie klasycznego stylu architektury khmerskiej. Stał się symbolem Kambodży, widnieje na składającej się z trzech kolorów – niebieskiego, czerwonego i białego – fladze narodowej oraz jest główną atrakcją turystyczną w kraju. 

Dzisiaj turyści mogą spotkać medytujących tutaj mnichów, którzy, gdy się o to poprosi, obdarzają ich błogosławieństwem, na znak którego wiążą na nadgarstkach odwiedzających czerwony sznureczek. Angor Wat wzniesiono na planie prostokąta, otoczonego fosą o szerokości 183 m, a w centrum tego kompleksu świątynnego znajduje się pięć wież w kształcie kwiatu lotosu, z najwyższą mierzącą 65 m. Warto bez pośpiechu eksplorować ten największy zabytek religijny na świecie i w spokoju odkrywać wspaniałe płaskorzeźby z postaciami przedstawiającymi realistyczne sceny z eposów indyjskich (Ramajany i Mahabharaty) oraz z życia dworu. Godne uwagi jest jedno z najsłynniejszych i najbardziej reprezentacyjnych dzieł sztuki khmerskiej – bogowie wraz z demonami ubijają Morze Mleka, żeby wydobyć z głębin eliksir nieśmiertelności. Wszystkie reliefy wyróżniają się subtelnością i ogromną precyzją. Płaskorzeźby malowano początkowo na wiele kolorów.  

Do niezmiernie interesujących konstrukcji na obszarze archeologicznym Angkor należy również Angor Thom, co oznacza „Wielkie Miasto”, ostatnia stolica Imperium Khmerskiego, wzniesiona na planie kwadratu, z bokami długości 3 km, otoczona murami o wysokości 8 m i fosą, z czterema bramami. Zbudował ją w końcu XII w. król Dżajawarman VII (ok. 1122–1218). Na uwagę zasługuje tu Taras Słoni. To część hinduistycznej świątyni Phimeanakas. Pozostały z niej niestety jedynie ruiny. Nazwa tarasu pochodzi od rzeźb słoni na jego wschodniej ścianie. Zwierzę to było dla Khmerów ważnym symbolem – oznaczało siłę, królewską władzę, ale także stabilność. Taras Słoni o długości 350 m służył jako gigantyczna trybuna przeglądowa podczas defilad armii, ceremonii publicznych i jako sala audiencyjna. 

To, co obecnie zachwyca najbardziej, to niesamowite połączenie architektury z naturą. Po upadku Imperium Khmerskiego Angkor zaczął popadać w ruinę, a dżungla zaczęła nieubłaganie dopominać się o tereny wcześniej jej wydarte. W 1992 r. ten fascynujący obszar archeologiczny został wpisany na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Co ciekawe, przy pracach renowacyjnych brali udział polscy konserwatorzy zabytków! 

Najpiękniejszy przykład tego, jak przyroda chce odzyskać swoją przestrzeń i wdziera się między poszczególne części budowli, stanowi świątynia Ta Prohm, która stoi ok. 1 km na wschód od Angkor Thom. Król Dżajawarman VII zadedykował ją swojej matce. W odróżnieniu od większości kamiennych zabytków na obszarze archeologicznym Angkor, Ta Prohm zachowała się w stanie zbliżonym do tego, w jakim została odnaleziona. Malownicze połączenie korzeni drzew porastających ruiny w środku dżungli powoduje, że świątynia ta jest jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji regionu. 

CIEKAWOSTKI O ANGKORZE 

Pierwszym Europejczykiem, który ujrzał zabytki Angkoru, był portugalski kapucyn António da Madalena (zmarły w Afryce Południowej w 1589 r.). Niedługo po nim dotarli tutaj też misjonarze z Hiszpanii: franciszkanin Marcelo de Ribadeneira oraz dominikanin Gabriel Quiroga de San Antonio (ok. 1565–1608). António da Madalena odkrył zaginione, zarośnięte dżunglą miasto w 1586 r., a w swoich kronikach zapisał, że zobaczył wspaniałości, których nie sposób opisać – tak bardzo są piękne. Portugalczycy i Hiszpanie przypuszczali, że Angkor mógł być dziełem Aleksandra Wielkiego lub spuścizną po imperium rzymskim.   

Ruiny świątyni Ta Prohm posłużyły jako tło do akcji filmu przygodowego Lara Croft: Tomb Raider (2001 r.) z Angeliną Jolie w roli głównej. Dlatego też budowlę tę nazywa się „Świątynią Tomb Raidera” lub „Świątynią Angeliny Jolie”.  

Sambor Prei Kuk, majestatyczne ruiny zawładnięte przez naturę

Ci, którzy po zwiedzeniu obszaru archeologicznego Angkor zapragną jeszcze więcej wspaniałości – powinni wybrać się do kompleksu Sambor Prei Kuk (co w języku khmerskim oznacza „Świątynię w Bogactwie Lasu”) usytuowanego w prowincji Kampong Thom (Kâmpóng Thum), ok. 30 km na północ od jej stolicy, noszącej zresztą taką samą nazwę. To ruiny dawnej stolicy królestwa Khmerów Czenla (istniejącego w latach 550–802), które rozkwitało przede wszystkim w VII stuleciu, było następcą Funanu i poprzedzało Imperium Angkoru (Imperium Khmerskie). Za budowę Sambor Prei Kuk (Isanapury) odpowiada król Isanavarman I, panujący w latach 616–637. Chciał on stworzyć nie tylko centrum administracyjne, lecz także duchowe dla wszystkich obywateli. Do naszych czasów przetrwały jedynie nieliczne zabytki, jednak to wspaniałe miejsce zostało wpisane w 2017 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Tutejsze budowle wyróżniają się skomplikowanymi zdobieniami, mistycznymi ornamentami i delikatnymi rzeźbami, które odzwierciedlają głębokie zrozumienie kosmosu i religii w ówczesnej kambodżańskiej kulturze. Jednak to, co zachwyca w nich najbardziej, to otoczenie zielonej dżungli – zabytki sakralne znajdują się w leśnej gęstwinie i czasem trudno wypatrzeć, gdzie kończy się las, a zaczyna budowla. Wszystkie pozostałości po wielkich świątyniach pokryte są lianami, mchem i porostami.

Ruiny Isanapury zajmują powierzchnię 25 km². Należą do nich mury miejskie, liczne świątynie, w tym 10 ośmiokątnych budowli, które stanowią prawdziwe unikaty w Azji Południowo-Wschodniej. Wykonane z piaskowca elementy zdobią zachowane obiekty i są charakterystyczne dla form dekoratorskich pochodzących z czasów poprzedzających Imperium Angkoru. To tzw. styl Sambor Prei Kuk. Część tych elementów, takich jak nadproża, frontony czy kolumnady, uważa się za prawdziwe dzieła sztuki. Architektura Isanapury była wzorcem dla innych części tego regionu i dała podwaliny unikatowego stylu khmerskiego w okresie Imperium Angkoru.

Malownicza stolica nad brzegiem Mekongu

Phnom Penh, blisko 2,5-milionowa stolica Kambodży, to dynamiczne miasto, pulsujące życiem, historią i kulturą. Łączy w sobie dziedzictwo przeszłości z energią współczesności, tworząc niepowtarzalny krajobraz miejski przyciągający podróżnych z całego świata.

Dzieje Phnom Penh nie należą do najłatwiejszych. Ośrodek ten stał się stolicą Kambodży po raz pierwszy po tym, jak Ponhea Yat (ok. 1390–1463), król Imperium Khmerskiego, przeniósł swoją siedzibę z Ankgor Thom, po jego zdobyciu i zniszczeniu kilka lat wcześniej przez Tajów. Pozostał rezydencją królewską przez 73 lata – od 1432 do 1505 r. Kolejni władcy opuszczali Phnom Penh na okres łącznie 360 lat (od 1505 do 1865 r.) z powodu wewnętrznych walk między pretendentami do tronu. W czasie rządów Czerwonych Khmerów (w latach 1975–1979) stolica ówczesnej Demokratycznej Kampuczy doświadczyła traumatycznych wydarzeń i ludobójstwa, które pozostawiły trwałe ślady w historii i psychice narodu kambodżańskiego.

Phnom Penh, czyli „Wzgórze Penh”, może się jednak pochwalić piękną legendą o swoim powstaniu. Według niej bogata dama – Penh, mieszkająca w pałacu nad brzegiem Tonlé Sap (Tônlé Sab), pewnego dnia w 1372 r. zauważyła w rzece duży pień. Wyłowiła go z pomocą sąsiadów i ujrzała, że znajdują się w nim cztery brązowe statuetki Buddy i jedna kamienna figurka Wisznu. Znalezisko uznała za znak. Nakazała więc mieszkańcom tutejszej wsi podniesienie wzgórza wznoszącego się na północny wschód od jej rezydencji i wykorzystała znaleziony pień do zbudowania świątyni na tej sztucznej górze. W tym świętym miejscu umieszczono cztery posągi Buddy, a nieco niżej wzniesiono kaplicę, w której ustawiono statuetkę Wisznu. Buddyjska świątynia stała się znana jako Wat Phnom Daun Penh, co oznacza „Świątynię Góry Babci Penh”. Obecnie nazywa się ją Wat Phnom. Stoi dumnie na sztucznie usypanym wzgórzu, górującym nad miastem, mającym 27 m wysokości. Na Górze Babci Penh byli chowani wielcy dostojnicy państwowi i khmerscy królowie. 

Do głównych atrakcji stolicy należy Pałac Królewski, z jego złotymi dachami i pięknymi ogrodami. Kambodżańscy monarchowie zamieszkiwali tę rezydencję od czasu jej wzniesienia w latach 60. XIX stulecia, z wyjątkiem okresu, gdy kraj pogrążył się w chaosie podczas i po rządach Czerwonych Khmerów. Miejsce pod budowę Pałacu Królewskiego – zachodni brzeg ujścia rzeki Tonlé Sap do Mekongu, nazywany Chaktomuk (nawiązanie do Brahmy) – zostało wybrane na podstawie zasad numerologii i astronomii. Na terenie pięknej rezydencji, w Srebrnej Pagodzie (Wat Ubaosoth Ratanaram, znanej również jako Wat Preah Keo Morokot, czyli „Świątynia Szmaragdowo-Kryształowego Buddy”), znajduje się niezwykle cenny posąg tzw. Kambodżańskiego Szmaragdowego Buddy. Pilnują go strażnicy – pod żadnym pozorem nie wolno mu robić zdjęć. 

Jedną ze zdecydowanie najpiękniejszych i najważniejszych świątyń w Kambodży jest Wat Ounalom (Wat Unnalom). Założono ją w 1443 r. i składa się z 44 budowli, które po zniszczeniach w trakcie panowania Czerwonych Khmerów zostały zrekonstruowane i obecnie każdego roku przyciągają wielu turystów. Wat Ounalom łączy w sobie pełne przepychu zdobienia fasad budynków z elementami oddającymi skromność mnichów. Można tu ujrzeć np. pomnik buddyjskiego mnicha przypominającego o ascezie będącej ważnym elementem w drodze do osiągnięcia oświecenia. Co ciekawe, w głównym kompleksie wznosi się stupa, w której – według legendy – znajduje się włos z brwi Buddy. 

Do najważniejszych miejsc w stolicy kraju należy Muzeum Ludobójstwa Tuol Sleng upamiętniające jeden z najtragiczniejszych okresów w historii Kambodży. To dawna szkoła średnia zamieniona w sierpniu 1975 r. przez reżim Czerwonych Khmerów w Więzienie Bezpieczeństwa 21 (S-21). Szacuje się, że od 1975 do 1979 r. w Tuol Sleng było więzionych co najmniej ponad 18 tys. ludzi (według potwierdzonych źródeł zginęły 18 133 osoby). Miejscami wartymi odwiedzenia w Phnom Penh i okolicy są także m.in.: Muzeum Narodowe Kambodży oraz pola śmierci Choeung Ek (usytuowane ok. 15 km na południe od stolicy). Na tych ostatnich po upadku reżimu Czerwonych Khmerów odkryto masowe groby z 8895 ciałami. Obecnie Choeung Ek jest miejscem pamięci, oznaczonym buddyjską stupą.   

Khmerska kultura: wpływy buddyjskie i tradycje ludowe

Buddyzm Therawada („doktryna starszych”), który przybył do Kambodży z Indii, stał się głównym elementem kultury i codziennego życia. Świątynie buddyjskie, klasztory i posągi Buddy stanowią powszechny widok w całym kraju, a praktyki religijne odgrywają istotną rolę w życiu Kambodżan.

Khmerska kultura słynie z bogatych tradycji ludowych, tańców, muzyki i sztuki rękodzielniczej. Znany z pełnych gracji gestów wykonywanych rękami i pięknych kostiumów Balet Królewski Kambodży (kojarzony również pod nazwą Klasyczny Taniec Khmerski), wpisany w 2008 r. na prestiżową Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO, oraz historie ze staroindyjskiego eposu Ramajana są wciąż obecne w życiu społecznym i artystycznym Kambodży, przyciągając uwagę zarówno turystów, jak i mieszkańców.

Zjawiskowe plaże? Tak, to też Kambodża! 

Kambodża kojarzy się przede wszystkim z wiecznie zielonymi lasami tropikalnymi, opuszczonymi budynkami, w które wdzierają się drzewa, krzewy i porosty… Wskaźnik lesistości wynosi tutaj obecnie ok. 45 proc. Dżungla, rozległe mokradła i rzeki tworzą unikatowe siedliska dla dzikich zwierząt, takich jak słonie indyjskie, niedźwiedzie malajskie, tapiry czaprakowe, bantengi azjatyckie, antylopy indyjskie, cyjony rude, tygrysy, lamparty, gibony, langury, makaki czy krokodyle syjamskie.

Ale czy znajdują się tu także plaże? Tak, zwłaszcza na wybrzeżu Zatoki Tajlandzkiej, w Sihanoukville (Preăh Sihanŭk) oraz na największej wyspie w pobliżu tego miasta – Koh Rong (zajmującej powierzchnię 78 km²). Przyciągają one miłośników słońca i morza z całego świata. Turyści szczególnie uwielbiają Koh Rong, która urzeka białym piaskiem wybrzeża. Dla fanów relaksu, snorkelingu i nurkowania z akwalungiem to istny raj na ziemi! Wyspa jest dobrze przygotowana na przyjazdy turystów. Powstały na niej liczne hotele, resorty i pensjonaty. Znajdują się tutaj m.in. urokliwe drewniane bungalowy do spania w pobliżu piaszczystej plaży, a w gwarnej wiosce Sok San po zachodniej stronie Koh Rong działa wiele restauracji i tętniących nocnym życiem barów. 

Kulinarna fuzja smaków, kolorów i zapachów 

Khmerskie jedzenie jest tak pełne smaków i kolorów, że z pewnością zachwyci każdego turystę. Dania przeznaczone dla przybyszów z Europy przyrządza się w nieco inny sposób niż dla „lokalsów”. Dlaczego? Otóż nasze podniebienia nie są przyzwyczajone do aż tak dużego poziomu ostrości! Przebywając w Kambodży, zdecydowanie warto spróbować narodowych potraw, takich jak amok – rybnego lub mięsnego curry, którego podstawę stanowi mieszanka przypraw: trawy cytrynowej, chili, kurkumy i mleczka kokosowego, num banhchok (nom banh chok) – tzw. khmerskich klusek, czyli makaronu ryżowego serwowanego z zielonym curry, gotowanego na bazie słodkowodnych ryb, kuyteav (kuytiew) – bulionu z makaronem ryżowym, z dodatkami w postaci mięsa wieprzowego albo gotowanych kulek rybnych lub wołowych oraz świeżych warzyw. Propozycja dla odważnych? Smażone czerwone mrówki leśne zmieszane z wołowiną i świeżą bazylią! Są naprawdę pyszne.

Jedzenie uliczne (street food) stanowi nieodłączną część kambodżańskiego życia kulinarnego. Na ulicach miast można znaleźć rozmaite przekąski, dania i pyszne przysmaki, takie jak num pang (nompang) – kanapki z bagietką, num banhchok – ukochana potrawa Khmerów, a także świeże owoce i soki, które są znacznie bardziej intensywne i soczyste niż te, które znamy z Europy! 

W RAMCE: 

Użyteczne informacje dla osób podróżujących do Kambodży 

Obowiązek wizowy. Obywatele polscy są objęci obowiązkiem wizowym. Wizy można uzyskać online na stronie www.evisa.gov.kh lub na wybranych przejściach granicznych.

Lekarstwa, szczepienia, środki ostrożności. Od turystów wjeżdżających do Kambodży nie wymaga się żadnych dodatkowych szczepień, ale zalecane jest zaszczepienie się na dur brzuszny, WZW A i B, tężec, błonicę, krztusiec, wściekliznę, meningokoki i japońskie zapalenie mózgu. Warto też zgłosić się do ośrodka medycyny podróży po odpowiednie leki przeciwmalaryczne oraz spakować ze sobą silny repelent z wysokim stężeniem DEET. Na miejscu nie zaleca się picia wody z kranu oraz jedzenia surowych warzyw i owoców.

Jak się dostać do Kambodży? Aby dotrzeć z Europy do tego państwa w Azji Południowo-Wschodniej, można skorzystać z jednego z wielu połączeń lotniczych obsługiwanych przez Vietnam Airlines. Ten wietnamski narodowy przewoźnik oferuje regularne loty do międzynarodowych lotnisk w Kambodży – Phnom Penh International Airport (PNH) i Siem Reap Angkor International Airport (SAI) – z wielu miast w Wietnamie. Z kolei dzięki Air Cambodia dostaniemy się z portów lotniczych Bangkok-Suvarnabhumi (BKK), Tân Sơn Nhất w Ho Chi Minh (SGN) i Siem Reap Angkor do Sihanouk International Airport (KOS), ok. 20 km na wschód od nadmorskiego miasta Sihanoukville. Do Phnom Penh te kambodżańskie linie lotnicze zabiorą nas m.in. z Bangkok-Suvarnabhumi, Delhi, Hanoi, Ho Chi Minh, Phú Quốc, Hongkongu, Siem Reap czy Sihanoukville. Siem Reap Angkor International Airport łączą z Đà Nẵng, Ho Chi Minh, Phnom Penh, Shenzhen (od lipca 2025 r.) i Sihanoukville. Do stolicy Kambodży można dolecieć również m.in. Emirates (z Dubai International Airport – DXB – i Singapore Changi Airport – SIN), Etihad Airways (z Zayed International Airport w Abu Zabi – AUH – od października 2025 r.), Qatar Airways (z Kataru i Ho Chi Minh), Singapore Airlines (z Singapuru) i Turkish Airlines (z Bangkok-Suvarnabhumi i Istanbul Airport – IST – od grudnia 2025 r.). Z kolei do Siem Reap Angkor dotrzemy np. Emirates (z Bangkok-Suvarnabhumi i Dubai International Airport) czy Singapore Airlines (z Singapore Changi Airport).