Magdalena Ciach-Baklarz
www.italiapozaszlakiem.com
« Lombardia, ze stolicą w Mediolanie (Milano), to region w północnych Włoszech, graniczący ze Szwajcarią na północy, z Piemontem na zachodzie, Emilią-Romanią na południu oraz Wenecją Euganejską i Trydentem-Górną Adygą na wschodzie. W północnej części tej historycznej krainy dominują Alpy, które stopniowo przechodzą w pagórkowate krajobrazy i równiny. Na terenie Lombardii znajdują się cztery czarujące jeziora, bardzo znaczące w rozwoju turystyki w regionie. Są to: Garda (Lago di Garda), Como (Lago di Como lub Lago Lario), Iseo (Lago d’Iseo lub Sebino) i Maggiore (Lago Maggiore lub Lago Verbano). »
Krajobraz regionu jest nie tylko piękny, lecz także bogaty w naturalne zasoby, co przyczyniło się do rozwoju rolnictwa, przemysłu i turystyki. Mediolan to centrum finansowe Włoch, a tutejsza giełda papierów wartościowych (Borsa Italiana) jest jednym z najważniejszych miejsc obrotu akcjami w Europie. Dodatkowo wiele banków i firm ubezpieczeniowych ma swoje siedziby właśnie w Mediolanie.
Region odgrywa także kluczową rolę w kształtowaniu światowego stylu i designu – wpływa na globalne trendy oraz ustanawia standardy jakości i innowacji. To najważniejsze włoskie centrum mody.
Jak Lombardia wpłynęła na światowy styl i design
Lombardia, a zwłaszcza Mediolan, od dawna jest uważana za serce włoskiego przemysłu modowego, którego wartość eksportu wyniosła w 2022 r. ok. 80 mld euro. Już w XVII i XVIII w. region był znany z produkcji takich luksusowych tkanin jak jedwab. W XX stuleciu Mediolan stał się głównym centrum mody w Italii. Po dziś dzień wszystkie znaczące marki, zarówno krajowe, jak i zagraniczne, mają tu swoje siedziby.
Design we Włoszech stanowi synonim jakości i innowacji. Stolica Lombardii słynie z wielu renomowanych szkół i studiów, które wpłynęły na kształtowanie światowych trendów w dziedzinie wzornictwa.
Wielu znanych projektantów mody pochodzi z Mediolanu lub jest związanych z regionem. Są to m.in. Giorgio Armani, Miuccia Prada, Domenico Dolce i Stefano Gabbana (Dolce & Gabbana) czy Gianni i Donatella Versace. Ich wkład w światową modę jest niezaprzeczalny. To właśnie oni wciąż ustanawiają nowe trendy i podnoszą włoski styl na piedestał prestiżu, luksusu i elegancji. Dzięki tym projektantom Mediolan zyskał elitarny status jak inne wielkie światowe stolice mody – Paryż, Nowy Jork czy Londyn.
Mediolan — krótki przewodnik po stolicy mody i designu
Mediolan, założony w czasach starożytnego Rzymu (w VI w. p.n.e.), przez stulecia był ważnym centrum handlowym i kulturalnym na północy Włoch. Jego strategiczne położenie sprawiło, że stał się krzyżówką kultur, co miało wpływ na jego rozwój artystyczny i kulturalny. W średniowieczu i renesansie, dzięki mecenatowi arystokratycznej rodziny Sforzów i innych wpływowych rodów, miasto odgrywało rolę ważnego ośrodka sztuki i nauki. Leonardo da Vinci (1452–1519) spędził tu wiele lat, tworząc niektóre ze swoich najważniejszych dzieł.
Serce Mediolanu stanowi Piazza del Duomo z imponującą Katedrą Narodzin św. Marii (Duomo St. Maria Nascente di Milano) – architektonicznym symbolem miasta. To jedna z największych katedr gotyckich na świecie (o długości 157 m i szerokości 93 m), ma imponującą fasadę i wspaniałe witraże. Jej budowa rozpoczęła się w 1386 r. i trwała blisko 550 lat. W pobliżu katedry znajdują się też inne słynne obiekty, z jedną z najstarszych galerii handlowych na świecie – Galerią Wiktora Emanuela II, a także teatrem operowym La Scala (Teatro alla Scala) na czele. Zamek Sforzów (Castello Sforzesco), historyczna rezydencja rodziny, obecnie mieści wiele muzeów i kolekcji sztuki. Wybierając się do Mediolanu, warto wcześniej zarezerwować bilet na Ostatnią Wieczerzę (Cenacolo lub Ultima Cena) – słynny fresk Leonarda da Vinci, znajdujący się w Bazylice Santa Maria delle Grazie.
Moda i design w Mediolanie
Współczesny Mediolan zasłynął jako centrum mody i designu w XX w., kiedy to lokalni projektanci i przedsiębiorcy zaczęli tworzyć marki, które zdobyły uznanie na całym globie. Obecnie w mieście odbywa się rocznie ponad 170 różnych pokazów i prezentacji promujących „Made in Italy” na świecie i wspierających nowe talenty.
Najważniejsze są targi Milan Fashion Week, organizowane pod auspicjami Krajowej Izby Mody Włoskiej (Camera Nazionale della Moda Italiana), założonej w 1958 r. Każdy chce zobaczyć, co zaprezentują takie marki, jak: Gucci, Ferretti, Fendi, Versace, Moschino czy Prada.
Mediolański Tydzień Mody ma kluczowe znaczenie dla branży, ponieważ wiele decyzji zakupowych, trendów i kierunków w modzie jest ustalanych właśnie podczas tego wydarzenia. Milan Fashion Week odbywa się dwa razy do roku (wiosna/lato i jesień/zima) i jest jednym z „Big Four” tygodni mody, obok Nowego Jorku, Londynu i Paryża.
Wydarzenie to przyciąga najważniejszych projektantów, modeli, krytyków mody i dziennikarzy z całego świata, którzy przyjeżdżają do stolicy Lombardii, aby zobaczyć najnowsze kolekcje i trendy sezonowe. Co istotne, w trakcie tygodnia mody wyjątkowe stylizacje pojawiają się również na mediolańskich ulicach.
Przy okazji wizyty w Mediolanie, niezależnie od ważnych wydarzeń związanych z modą, można odwiedzić dzielnicę mody Quadrilatero della Moda. Znana jest ona z mnóstwa butików cenionych marek. W sercu dzielnicy znajduje się Via Monte Napoleone, jedna z najdroższych i najbardziej ekskluzywnych ulic handlowych na świecie.
Z kolei do najważniejszych i najbardziej prestiżowych globalnych wydarzeń w dziedzinie designu mebli należy Salone del Mobile w Mediolanie. Impreza przyciąga każdego roku ogromne rzesze odwiedzających, projektantów, producentów i dziennikarzy z różnych stron świata.
Również co roku odbywa się Milan Design Week. W ekskluzywnej dzielnicy sztuki i wzornictwa Brera ma miejsce tzw. Fuorisalone, czyli szereg towarzyszących tym targom imprez, instalacji i wystaw, które zbiegają się z Salone del Mobile. Na Fuorisalone zjeżdża się cały świat. Z inicjatywy Brera Design District wszelkiego rodzaju marki mają możliwość zaprezentowania swoich kolekcji. Milan Design Week jest okazją do spotkań, wymiany pomysłów i nawiązywania kontaktów w branży wzornictwa.
Dla miłośników designu obowiązkowy punkt w Mediolanie stanowi też Muzeum Designu Triennale (Triennale di Milano). Jest ono poświęcone historii i ewolucji designu, z kolekcjami z zakresu wzornictwa przemysłowego, mody i grafiki.
Bergamo – jedno miasto, dwa światy
Bergamo to dwa współistniejące organizmy: Città Alta, historyczne centrum położone na górze, oraz Città Bassa – miasto na dole, rozłożyste i nowoczesne.
Città Alta to średniowieczna część Bergamo, serce miasta usytuowane na wzgórzu i otoczone murami weneckimi, wpisanymi w 2017 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Ta tkanka miejska zachowała się doskonale do naszych czasów. Uliczki wybrukowane kostką, urokliwe place oraz wspaniałe widoki na dolinę i Alpy tworzą niezapomniany krajobraz.
Città Bassa to bardziej nowoczesna część miasta, rozwijająca się głównie od XVII w. Znajdują się tu liczne sklepy, restauracje, kawiarnie, biura i mieszkania. Choć nowocześniejsza to jednak wciąż oferuje do zwiedzania turystom wiele historycznych budynków i placów. Miłośnicy mody znajdą tutaj taki „zakupowy czworokąt Bergamo” stworzony przez główne ulice handlowe – via Sant’Alessandro, via Borfuro, via Sant’Orsola i via XX Settembre.
Z dolnej części miasta można wjechać do Città Alta kolejką linowo-terenową Funicolare di Bergamo Alta, podjechać autobusem lub pokonać trasę pieszo.
W Città Alta nie można przegapić kilku miejsc. Jednym z najważniejszych jest Bazylika Matki Bożej Większej (Basilica di Santa Maria Maggiore), trójnawowy przepiękny kościół wybudowany między XII a XVII stuleciem, znany z bogatych dekoracji i fresków. Obok znajduje się XV-wieczna Cappella Colleoni, mauzoleum Bartolomea Colleoniego (1395–1475), kondotiera i kapitana bergamońskiego w służbie Mediolanu i Wenecji. Z zewnątrz kaplica robi spektakularne wrażenie, to ikona sztuki lombardzkiej, jej fasadę zdobi całe mnóstwo miniaturowych arkad, balustrad i skręconych kolumn. Kilka kroków dalej, na Piazza Vecchia wznosi się XII-wieczny Palazzo della Ragione, budynek ratusza, tuż obok stoi 43-metrowa Wieża Miejska (Torre Civica lub Campanone). Warto wykupić bilet i wjechać na nią, żeby móc podziwiać roztaczający się stąd wspaniały widok na miasto i okolicę.
Spacer przez całą główną część Città Alta powinien zakończyć się dotarciem do drugiej kolejki funicolare, którą wjedziemy na Colle di San Vigilio, gdzie na 496 m n.p.m. znajdują się ruiny zamku (Castello di San Vigilio) i cudowne krajobrazy.
Opuszczając San Vigilio, najlepiej wyruszyć spacerem w kierunku Città Bassa, wzdłuż rozciągających się na długości 6,2 tys. m murów obronnych. To one spowodowały, że Bergamo zostało rozdzielone na górne i dolne miasto. Zbudowała je Republika Wenecka w drugiej połowie XVI stulecia. Bergamo nabrało wówczas dużego znaczenia strategicznego. Wznoszenie murów miało trwać początkowo rok, jednak zajęło aż 27 lat. Ważnym elementem murów weneckich są cztery bramy: św. Augustyna (Sant’Agostino), św. Jakuba (San Giacomo), św. Aleksandra (Sant’Alessandro) i św. Wawrzyńca (San Lorenzo) – znana również jako brama Giuseppe Garibaldiego.
Będąc w Bergamo, warto skosztować lokalnych specjałów, jak casoncelli – tradycyjnych pierożków nadziewanych mięsem, grzybami lub szpinakiem, często podawanych z masłem i szałwią. Trzeba też skusić się na Torta del Donizetti, ciasto nazwane na cześć słynnego bergamońskiego kompozytora Gaetana Donizettiego (1797–1848), nadziewane kandyzowanym ananasem i morelą (lub gruszką), mające smak likieru maraskino (maraschino), czyli gorzkich migdałów. Polecam także jedno z najbardziej cenionych lokalnych win – Valcalepio DOC.
Brescia – lwica Włoch
Brescia jest jednym z najstarszych miast w regionie. Założono ją w czasach starożytnych, przeszło 3,2 tys. lat temu. W okresie rzymskim miasto, znane wtedy jako Brixia, stało się istotnym ośrodkiem administracyjnym i wojskowym. W średniowieczu Brescia była ważnym centrum handlowym i finansowym. W późniejszych latach przeistoczyła się w prężny ośrodek przemysłowy w Lombardii, znany zwłaszcza z produkcji broni i stalowych narzędzi.
Włoski poeta romantyczny i polityk Aleardo Aleardi (1812–1878) nazwał miasto „Lwicą Włoch” (Leonessa d’Italia). Nieco później, twórca narodowy, wieszcz zjednoczonych Włoch, historyk i krytyk literatury Giosuè Carducci (1835–1907) sprawił, że wszyscy zaczęli tak mówić o Brescii. W poemacie Oda do zwycięstwa (Alla Vittoria) napisał, aby oddać „Lwicy Włoch” hołd za waleczny opór, jaki stawiła austriackim okupantom podczas tzw. dziesięciodniowego powstania (Dieci Giornate di Brescia), które miało miejsce od 23 marca do 1 kwietnia 1849 r.
To, co dziś szczególnie warto zobaczyć w mieście, to dobrze zachowane ruiny rzymskiej świątyni z 73 r. n.e. – Capitolium (Tempio Capitolino). Przetrwał także rzymski teatr, który mógł pomieścić nawet 15 tys. widzów. Poza tym są również pozostałości forum oraz świeckiej bazyliki.
Na Piazza Paolo VI (inaczej Piazza Duomo) znajdują się najważniejsze obiekty kultury w mieście, w tym romańska katedra – Duomo Vecchio (popularna La Rotonda), a także późnobarokowa Nowa Katedra (Duomo Nuovo) – pełna dzieł włoskich artystów. Kolejna na liście jest średniowieczna twierdza – Castello di Brescia, położona na Colle Cidneo (210 m n.p.m.), dzięki czemu dominuje nad miastem. W zamku mieści się obecnie m.in. muzeum broni (Museo delle Armi – „Luigi Marzoli”).
Brescia słynie z wyjątkowych placówek muzealnych, znajduje się na trasie miast sztuki, obok innych miast Lombardii, jak Bergamo, Mediolan, Mantua i Cremona. Muzeum św. Julii (Museo di Santa Giulia) poświęcone bogatym dziejom miasta, z ekspozycjami archeologicznymi, sztuką średniowieczną i renesansową należy do najlepszych we Włoszech.
Co roku, w połowie czerwca, w Brescii zaczyna i kończy się słynny wyścig samochodowy zabytkowych aut Mille Miglia, czyli Tysiąc Mil. Wyścig stanowi fantastyczne pięciodniowe wydarzenie, które przyciąga entuzjastów motoryzacji z całego świata (najbliższą jego edycję zaplanowano od 11 do 15 czerwca 2024 r.). Raz w roku odbywa się również „Notte Bianca” („Biała Noc”), która jest pełna wydarzeń, koncertów, otwartych muzeów i specjalnych atrakcji w całym mieście.
Bergamo i Brescia zostały wspólnie Włoską Stolicą Kultury w 2023 r. (Capitale Italiana della Cultura). To wielkie uznanie dla ich historii, dziedzictwa artystycznego i kulturowego. Tytuł Włoskiej Stolicy Kultury przyznawany jest na okres jednego roku. W tym czasie w obu miastach odbywa się mnóstwo wyjątkowych wydarzeń (w 2024 r. wybór padł na Pesaro w regionie Marche).
Monza – miasto królów i świątynia prędkości
Monza, położona 12 km na północ od Mediolanu, jest jednym z najstarszych miast w Lombardii, którego dzieje wiążą się ściśle z historią Longobardów i Karolingów. Kościół św. Jana Chrzciciela (san Giovanni Battista), zbudowany pod koniec VI w., stanowi ważne świadectwo longobardzkiej obecności Longobardów w regionie. Tzw. żelazna korona (po włosku corona ferrea), przechowywana w skarbcu Katedry w Monzy (Duomo di Monza, oficjalnie Basilica minore di San Giovanni Battista), jest jednym z najważniejszych symboli władzy średniowiecznej Europy. Insygnium przez wieki było używane w ceremoniach koronacyjnych królów Longobardów. W XIX stuleciu dynastia sabaudzka przyjęła żelazną koronę jako symbol Królestwa Włoch. Corona ferrea ma kształt diademu wykonanego z sześciu złotych płytek, każda ozdobiona wypukłymi kamieniami szlachetnymi – rubinami, szafirami i ametystami, połączonych umieszczoną wewnątrz żelazną obręczą. Według legendy owa obręcz została wykonana z jednego z gwoździ użytych do ukrzyżowania Chrystusa.
W średniowieczu Monza stanowiła ważny ośrodek religijny i polityczny. Królowie i cesarze często odwiedzali miasto, a jego znaczenie wzrosło, gdy stało się miejscem koronacji królów Włoch.
Dziś Monza bardziej kojarzy się z wyścigami. Autodromo Nazionale di Monza, otwarty w 1922 r., jest jednym z najstarszych torów wyścigowych na świecie i bez wątpienia jednym z najbardziej ikonicznych w Formule 1. Charakteryzuje się on długimi prostymi, przez co umożliwia kierowcom bolidów Formuły 1 osiąganie wysokich prędkości (do ok. 360 km/godz.). Jest to też miejsce, gdzie odbywa się Grand Prix Włoch (Gran Premio d’Italia). Monza pozostaje od dekad świadkiem wielu niezapomnianych momentów, zarówno triumfów, jak i tragedii. Wielu legendarnych kierowców, takich jak Argentyńczyk Juan Manuel Fangio (1911–1995), Brazylijczyk Ayrton Senna (1960–1994), Francuz Alain Prost czy Niemiec Michael Schumacher, ścigało się w tym miejscu. Poza Formułą 1 tor w Monzie gości rozmaite wydarzenia motorowe, w tym wyścigi motocyklowe i samochodów sportowych oraz wiele innych imprez.
Pawia – średniowieczna stolica Lombardii
Pawia, choć może mniej znana w porównaniu z innymi miastami Italii, ma wiele do zaoferowania pod względem kultury i historii. Jej zabytki stanowią ważną część włoskiego dziedzictwa i świadectwo bogatych dziejów regionu Lombardia. We wczesnym średniowieczu Pawia była ważnym miastem i pełniła funkcję stolicy Królestwa Longobardów (po łacinie Regnum Langobardorum, istniejącego w latach 568–774), które dominowało nad dużą częścią północnych Włoch.
Założony w 1361 r. Uniwersytet w Pawii (Università degli Studi di Pavia) jest jedną z najstarszych uczelni wyższych w Europie. Jego długa i bogata historia stanowi świadectwo wielu znaczących postaci i epok, które miały wpływ na rozwój nauki i kultury na kontynencie. Uniwersytet przez wieki przyciągał znakomitych uczonych, takich jak naukowiec, wynalazca, konstruktor i arystokrata Alessandro Volta (1745–1827), który wykładał fizykę na tej uczelni przez 25 lat. Kampus uniwersytecki to zabytkowy kompleks. Składa się on z wielu budynków historycznych, w tym XVI-wiecznych Almo Collegio Borromeo i Collegio Ghislieri, które są ważnymi przykładami sztuki manieryzmu w architekturze.
Ponte Coperto, kamienno-ceglany most łukowy nad rzeką Ticino, znany także jako Ponte Vecchio, czyli Stary Most, stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych zabytków Pawii. Oryginalna przeprawa została zbudowana w okresie rzymskim (ponte romano), uległa jednak zniszczeniu i odbudowywano ją wiele razy w ciągu wieków. Poprzedni most z 1354 r. poważnie uszkodzili alianci podczas działań wojennych w 1945 r. Obecna struktura pochodzi z okresu po II wojnie światowej, ale zachowuje wiele elementów stylu i charakteru oryginalnej konstrukcji. Charakterystyczne czerwone cegły i kaplica w środku czynią Ponte Coperto wyjątkowym miejscem do spacerów i podziwiania widoków na rzekę Ticino.
Katedra w Pawii (Cattedrale di Santo Stefano Martire), znana również jako Duomo di Pavia, to imponujący przykład włoskiej architektury sakralnej. Jej budowa rozpoczęła się w 1488 r., ale trwała bardzo wiele lat (aż do 1933 r.) i była kontynuowana przez różnych architektów, co doprowadziło do połączenia kilku stylów architektonicznych (z dominującym renesansowym). Jedną z najbardziej charakterystycznych cech katedry jest jej masywna kopuła, piąta pod względem wysokości we Włoszech (aż 97,5-metrowa), zaraz po Mole Antonelliana w Turynie, Bazylice św. Gaudentego w Novarze, Katedrze Santa Maria del Fiore we Florencji i Katedrze Narodzin św. Marii w Mediolanie. Wnętrze świątyni kryje wiele skarbów, jak freski, rzeźby i witraże.
Luksus i elegancja jeziora Como
Lago di Como, znane również jako Lago Lario, jest trzecim co do wielkości jeziorem we Włoszech (po Lago di Garda i Lago Maggiore – zajmuje powierzchnię ok. 145 km²) i jednym z najgłębszych w Europie (aż 425 m!). Jego charakterystyczny kształt przypominający odwróconą literę „Y” oraz oszałamiający krajobraz Alp czynią go jednym z najbardziej malowniczych zakątków na świecie. Jezioro stało się ulubionym miejscem wypoczynku dla arystokracji, artystów i znanych osobistości z całego świata, co dodatkowo przyciąga tutaj turystów.
Warto zwrócić szczególną uwagę na kilka miejscowości nad Lago di Como. Bellagio, które bywa nazywane „perłą jeziora Como”, jest położone na półwyspie, w miejscu, gdzie schodzą się trzy odnogi jeziora. Początkowo była to wioska rybacka, ale w XIX w. doceniono tutejsze walory przyrodnicze oraz krajobrazowe i stworzono elitarną, ekskluzywną miejscowość wypoczynkową. Zbudowano wówczas wiele pięknych willi, jak Villa Melzi ze wspaniałym parkiem angielskim z rzeźbami i ogrodem botanicznym, znanym z cudownych kamelii, azalii i rododendronów.
Z kolei Varenna jest bardzo klimatyczna i zarazem kameralna, zachwyca starożytną architekturą, kamiennymi uliczkami i elegancką promenadą poprowadzoną wzdłuż jeziora. Do głównych atrakcji miejscowości należy Villa Monastero z jej pięknymi ogrodami. To zdecydowanie jeden z najciekawszych przykładów eklektyzmu nad Lago di Como.
Tremezzo zdobyło popularność głównie dzięki wspaniałej Villi Carlotta, zbudowanej przez rodzinę Clericich. Ta piękna willa z końca XVII w. położona jest nad jeziorem i posiada tarasowy ogród botaniczny. Z każdego miejsca rezydencji roztacza się malowniczy widok na Lago di Como i Bellagio, które znajduje się na przeciwległym brzegu.
Nesso to mniej znane, lecz wyjątkowo urocze miejsce. To wręcz pocztówkowa miejscowość z imponującym, 200-metrowym kanionem z wodospadem (Orrido di Nesso) i romańskim kamiennym mostem (Ponte della Civera).
I w końcu blisko 85-tysięczne Como, miasto na południowo-zachodnim brzegu jeziora. Pełno tu historycznych budynków, ze wspaniałą Katedrą Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Cattedrale di Santa Maria Assunta lub Duomo di Como) i interesującymi muzeami oraz kolejką z 1894 r. (Funicolare Como-Brunate), która łączy Como z wyżej położoną miejscowością Brunate (ze stacją górną Brunate – 692 m n.p.m.).
Jezioro Como stanowi idealne tło dla okazałych willi. Do najbardziej wyjątkowych należy Villa del Balbianello z drugiej połowy XVIII stulecia, położona na zachodnim brzegu, w Lenno. Pojawiła się nawet w kilku scenach tak znanych filmów, jak Miesiąc nad jeziorem (1995 r.), Gwiezdne wojny: część II – Atak klonów (2002 r.) czy Casino Royale (2006 r.). Z kolei renesansowa Villa d’Este, wzniesiona w XVI w. w Cernobbio, pierwotnie jako rezydencja kardynała Tolomea Gallia (1527–1607), jest obecnie jednym z najbardziej luksusowych hoteli na świecie. Co roku odbywa się tu Concorso d’Eleganza Villa d’Este, konkurs samochodów klasycznych i zabytkowych, znanych ze swojej elegancji, piękna i znaczenia historycznego. Impreza przyciąga licznych entuzjastów motoryzacji, producentów aut i kolekcjonerów z całego świata.
Tereny nad jeziorem Como są bardzo prestiżową lokalizacją. Tutejsze pięknie usytuowane wille kuszą milionerów, celebrytów czy gwiazdy kina. Jednym z najbardziej znanych współczesnych mieszkańców nad Lago di Como jest George Clooney, który w 2002 r. kupił za 11,7 mln euro XVIII-wieczną Villę Oleandra w Laglio, a w 2004 r. także pobliską, położoną w Griante, secesyjną Villę Margherita z 1853 r. (nabył ją za 8 mln euro). Obie rezydencje połączył mostem. W Oleandrze nakręcono m.in. kilka scen do filmu Oceans Twelve: Dogrywka (2004 r.). Niestety, we wrześniu 2023 r. George Clooney zdecydował się sprzedać swoją posiadłość nad jeziorem Como za 100 mln euro. Spekuluje się, że hollywoodzka gwiazda była coraz bardziej zaniepokojona i zmęczona obecnością paparazzi w słynnym włoskim wakacyjnym miejscu. Z kolei Gianni Versace (1946–1997) był właścicielem Villi Fontanelle w Moltrasio od 1977 r. aż do śmierci. Nad jeziorem Como swoje wille mają także m.in. założyciel Virgin Group Richard Branson czy dyrektor generalny linii lotniczych Ryanair Michael O’Leary.
Jezioro Iseo – piękny zakątek Lombardii
Iseo (lub Sebino), położone między Lago di Como i Lago di Garda, jest jednym z mniej znanych, ale równie urokliwych jezior w Lombardii. Ma ono powierzchnię ok. 65 km² i maksymalną głębokość wynoszącą mniej więcej 250 m. Lago d’Iseo, otoczone przez zielone wzgórza i winnice, oferuje malownicze krajobrazy i spokojną atmosferę. To miejsce idealne dla tych, którzy szukają ucieczki od zgiełku.
W porównaniu z bardziej znanymi jeziorami, Iseo zachowało więcej autentyczności i mniej turystyczny charakter. Lovere to jedno z popularniejszych i piękniejszych tutejszych miasteczek, zachwyca swoją średniowieczną architekturą, malowniczą promenadą i XV-wieczną bazyliką z cennymi dziełami sztuki (Basilica di Santa Maria in Valvendra). Sarnico, położone w miejscu, gdzie Lago d’Iseo łączy się z rzeką Oglio, znane jest z historycznego centrum, wąskich uliczek i budynków z nurtu artystycznego znanego jako art nouveau. Iseo to główne miasto nad jeziorem, do którego można dojechać pociągiem z Brescii. Miasteczko oferuje liczne atrakcje i wspaniałą promenadę z widokiem na Lago d’Iseo. Na jeziorze są także wyjątkowe wyspy. Monte Isola to największa z nich. Ma ona powierzchnię 4,5 km² i ponad 1,6 tys. stałych mieszkańców. To największa wyspa na jeziorze we Włoszech i jedna z największych w Europie. Można do niej dopłynąć promem. Na Lago d’Iseo są również dwie prywatne wyspy. Pierwsza z nich to Isola di Loreto z zamkiem w stylu neogotyckim wybudowanym w 1910 r., a druga to Isola di San Paolo, która od 1916 r. stanowi własność rodziny Beretta, znanej z przemysłu zbrojeniowego.
Jeziora Garda – idealne miejsce na wakacje
Zachodnia część Lago di Garda, należąca do regionu Lombardii (prowincji Brescia), wyróżnia się stromymi klifami, licznymi winnicami i gajami oliwnymi. W porównaniu z bardziej turystyczną wschodnią stroną jeziora, zachodnie wybrzeże oferuje bardziej surową i dziką atmosferę. Limone sul Garda to malownicze miasteczko nad północno-zachodnim brzegiem Lago di Garda, które słynie z upraw cytryn, a także produkcji oliwy. Warto pamiętać, że od 2018 r. z Limone do Riva del Garda w prowincji Trydent prowadzi specjalna 2,5-kilometrowa ścieżka rowerowa „podwieszona” do krawędzi skał, nad wodami jeziora (tzw. ciclopista del Garda). To wspaniała atrakcja dla każdego! Salò słynie z długiej promenady wzdłuż Lago di Garda i eleganckiej architektury z okresu renesansu. Co ciekawe, w latach 1943–1945 mieściła się tu faktyczna stolica marionetkowej Włoskiej Republiki Socjalnej (Repubblica Sociale Italiana) Benita Mussoliniego (1883–1945), czyli tzw. Republiki Salò.
Desenzano del Garda to największe miasto nad jeziorem (zamieszkane przez 29 tys. osób). Jest ważnym węzłem komunikacyjnym i oferuje liczne atrakcje, w tym zabytkowy port (porto vecchio), ruiny rzymskiej willi z I w. p.n.e. i bogate życie nocne. Z kolei 8-tysięczne Sirmione to prawdziwa perełka położona na wąskim półwyspie. Słynie z termalnych źródeł, imponującej twierdzy Scaligero i ruin rzymskiej willi Grotte di Catullo. Historyczne centrum Sirmione pełne jest urokliwych uliczek i kawiarni.
Będąc nad Lago di Garda, koniecznie należy spróbować białego wina Lugana DOC, produkowanego w okolicach Sirmione i Desenzano del Garda.
Lago Maggiore – to też Lombardia
Lago Maggiore (lub Verbano) jest drugim co do wielkości – po Gardzie – jeziorem we Włoszech (obejmuje obszar 212 km²). Rozciąga się na terytorium regionów Piemont i Lombardia oraz kantonu Ticino w Szwajcarii.
Jasnobłękitną wodę Lago Maggiore otaczają majestatyczne góry i malownicze nadbrzeżne miasteczka. Wschodnie wybrzeże jeziora należy do Lombardii. Po tej stronie leży 14-tysięczne Luino znane z jednego z największych w północnych Włoszech targów, który odbywa się co środę. Miasteczko ma też piękne promenady, parki i historyczne pałace. Niecałe 20 km od Luino leży miejscowość Laveno-Mombello. To popularne miejsce wypoczynku, znane z linowej kolejki górskiej (Funivie del Lago Maggiore), dzięki której można podziwiać spektakularne widoki na jezioro i Alpy. Laveno-Mombello jest także ważnym portem, skąd można wyruszyć na rejs po Lago Maggiore.
W miasteczku Angera znajduje się słynna Rocca Borromea di Angera, czyli zamek Boromeuszy, który stoi dumnie nad jeziorem i oferuje niesamowite panoramy. Do tutejszych atrakcji należą m.in. średniowieczny ogród, freski z XIII i XIV w. oraz wystawy sztuki współczesnej, co stanowi inspirujący dialog między przeszłością a teraźniejszością. W Rocca Borromea di Angera znajduje się także oszałamiająca kolekcja lalek z epoki (w ramach Museo della bambola e della moda infantile). Wystawa obejmuje lalki, zabawki, książki, meble do domków dla lalek i gry planszowe od XVIII stulecia do czasów współczesnych.
Livigno – włoski Mały Tybet
Czym jeszcze Lombardia może zaskoczyć? Choćby tym, że to ulubiony kierunek dla miłośników białego szaleństwa.
Livigno, często nazywane „Małym Tybetem” z powodu swojego położenia na sporej wysokości (1816 m n.p.m.), to jeden z najpopularniejszych ośrodków narciarskich w Europie. Dzięki swojemu unikatowemu usytuowaniu oferuje znakomite warunki śniegowe przez większość sezonu zimowego. Jego rozległe stoki sprawiają, że jest idealnym miejscem zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych narciarzy. Livigno oferuje 31 wyciągów i ponad 115 km dobrze przygotowanych tras narciarskich podzielonych na dwie główne strefy: Mottolino i Carosello.
Mottolino Fun Mountain to prawdziwy raj dla snowboardzistów z jednym z najlepszych snowparków w Europie, z licznymi przeszkodami i rampami. Z kolei ośrodek Carosello 3000 jest ukierunkowany bardziej na narciarzy, dla których oddano do użytku różnorodne trasy, zapewniające niesamowite widoki na dolinę.
W Livigno przygotowano wiele łagodnych tras i szkółek narciarskich dla początkujących. Doświadczeni narciarze mogą korzystać z tras czarnych lub nieoznaczonych, dobrze opisanych tras freeride’owych. Miejscowość stanowi także świetny wybór dla osób uprawiających narciarstwo biegowe, wspinaczkę lodową, a nawet snowkiting, czyli zimową odmianę kitesurfingu, łączącą latawiec pociągowy ze snowboardem lub nartami.
Wina i kuchnia Lombardii
Lombardia jest znana z produkcji kilku wyjątkowych szlachetnych trunków. Należy do nich przede wszystkim wino musujące Franciacorta DOCG, które często porównuje się do francuskiego szampana ze względu na jego delikatne bąbelki i wyrafinowany smak. Inne znane wina Lombardii to Valtellina superiore DOCG – czerwone, produkowane z odmiany winorośli nebbiolo (minimum 90 proc.), a także doskonałe trunki pochodzące z rejonu Oltrepò Pavese.
Lombardzka kuchnia ma kilka swoich charakterystycznych dań. Do najpopularniejszych należy risotto alla milanese – żółty ryż z szafranem. Trippa alla milanese (lub busecca) to słynne mediolańskie flaczki z fasolą, boczkiem, jałowcem i passatą z pomidorów. Kolejna znana potrawa to ossobuco alla milanese – duszona w białym winie i bulionie gicz cielęca ze szpikiem. Dla miłośników dań jednogarnkowych jest cassoeula, połączenie kapusty verza z żeberkami, skórą i nogami wieprzowymi. Z Lombardii pochodzi także panettone, tradycyjna drożdżowa babka świąteczna z dużą ilością bakalii, amaretti, czyli ciasteczka migdałowe z likierem amaretto, czy wreszcie sbrisolona – pyszne, chrupiące i zarazem kruszące się ciasto migdałowe.
W Lombardii warto spróbować również kilku serów. Toma di Capra to miękki i delikatny ser kozi, dojrzewający do 60 dni, który wraz z dojrzałością nabiera mocnego smaku. Bitto jest produkowany w dolinie Valtellina tylko w miesiącach letnich, kiedy krowy skubią trawę na wysokogórskich łąkach. Taleggio z kolei to miękki ser podpuszczkowy wytwarzany z mleka krowiego, należy do serów dojrzewających. Mimo intensywnego zapachu charakteryzuje się łagodnym, słodkim i delikatnie owocowym smakiem. I na koniec słynna gorgonzola – podpuszczkowy, miękki, dojrzewający, niebieski ser pleśniowy. Jedno jest pewne – w Lombardii z pewnością będziemy palce lizać…
