LITWA – Z WIZYTĄ U SĄSIADÓW

GRZEGORZ MICUŁA

« Polsko-litewskie stosunki nie zaczęły się najlepiej. Wojownicze plemiona litewskie atakowały swoich sąsiadów – Rusinów, Krzyżaków i Polaków. W średniowiecznych kronikach opisany jest atak Litwinów na klasztor benedyktyński na Świętym Krzyżu, gdzie najeźdźcy zrabowali m.in. relikwie Krzyża Świętego, które wróciły dopiero po zawarciu układu w Krewie i małżeństwie Władysława Jagiełły z Jadwigą Andegaweńską. O najazdach walecznych Litwinów na ziemie polskie pisał także Adam Mickiewicz w balladzie „Trzech Budrysów”. »

Z podróżami na Litwę często bywa podobnie jak z umawianiem się na kawę z sąsiadką. Niby blisko, niby cały czas obok, ale odkładamy to w nieskończoność, bo przecież „w każdej chwili możemy”. Tymczasem to niewielkie państwo, z którym łączy nas wspólna przeszłość, to również ciekawy kierunek podróży. Można spędzić w nim udany urlop, nie nudząc się ani przez moment. Ta bałtycka republika oferuje turystom ogrom atrakcji – przyrodniczych, architektonicznych i kulinarnych.

Litwa to jeden z siedmiu krajów, z którymi sąsiaduje Polska. I chociaż łącząca nas wspólna linia graniczna jest najkrótsza z pozostałych (ma jedynie ok. 104 km), można śmiało powiedzieć, iż długość ta jest odwrotnie proporcjonalna do swego rodzaju wspólnoty dziejowej. Historia na wiele wieków splotła nierozerwalnie losy Litwinów i Polaków, dlatego każdy, kto chciałby bliżej poznać dzieje własnego narodu, powinien udać się na wyprawę do naszych północno-wschodnich sąsiadów.

TROCHĘ HISTORII

W zawartej na zamku w Krewie unii (1385 r.) wielki książę litewski Jogaiła Olgierdowicz obiecał, że ożeni się z wybraną na polskiego króla Jadwigą Andegaweńską, przyjmie chrześcijaństwo w obrządku katolickim, schrystianizuje Litwę oraz połączy swoje ziemie z Królestwem Polskim. W zamian za to miał zostać władcą Polski. Od tego momentu oba nasze narody wspólnie kroczyły przez dzieje. W międzyczasie walczyliśmy razem w dziesiątkach wojen: z Krzyżakami (m.in. w bitwie pod Grunwaldem), ze Szwedami, Moskwą, Tatarami i innymi wrogami. W 1569 r. na sejmie walnym w Lublinie doszło do unii realnej. Unia lubelska głosiła: Iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna a spólna Rzeczpospolita, która się z dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. To wspólne państwo, wówczas największe w Europie, przetrwało przez dwa i pół wieku, aż do rozbiorów.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. stosunki pomiędzy Polską a Litwą układały się różnie, były nawet epizody zbrojne. Z kolei po II wojnie światowej oba nasze kraje znalazły się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Kiedy Litwa jako pierwsza republika w ZSRR ogłosiła niepodległość (11 marca 1990 r.), Polska pomagała jej w budowie sił zbrojnych. Także teraz polskie lotnictwo wspólnie z innymi państwami NATO patroluje przestrzeń powietrzną, strzegąc nieba nad republikami nadbałtyckimi.

Nazwa Litwa (Lituae) po raz pierwszy pojawiła się w Rocznikach Kwedlinburskich (Saxonicae Annales Quedlinburgenses) z 1009 r. Wzmiankowano w nich śmierć św. Brunona z Kwerfurtu i jego 18 towarzyszy z rąk bałtyckich Jaćwingów „na granicy Litwy i Rusi”.

Dzisiejsza Litwa (Lietuva) to niewielka republika o powierzchni 65,3 tys. km², którą zamieszkuje blisko 2,8 mln ludzi. Są to głównie Litwini (ok. 86 proc.), Polacy (mniej więcej 6 proc.) i Rosjanie (niemal 5 proc.). Poza tym niewielkie społeczności Białorusinów, Ukraińców, Żydów, Tatarów, Łotyszy czy Karaimów. Polacy mieszkają głównie na Wileńszczyźnie i w samym Wilnie.

Litwa dzieli się na kilka regionów etnograficznych. Największy z nich to Auksztota (Aukštaitija) z miastami Poniewież (Panevėžys), Janów nad Wilią (Jonava), Uciana (Utena) czy Kiejdany (Kėdainiai). Tutejsze tkaniny i stroje narodowe charakteryzują się żywymi, jaskrawymi barwami. Kobiety śpiewają tu stare, tradycyjne sutartinės (pieśni na głosy), które przetrwały w swojej pierwotnej muzycznej i poetyckiej formie. Stanowią one fenomen nie tylko w litewskiej sztuce ludowej, ale i w folklorze całego świata. W 2010 r. wieloczęściowe pieśni polifoniczne sutartinės trafiły na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Kowno to drugie co do wielkości miasto Litwy (ok. 290 tys. mieszkańców), położone w środkowej części kraju, na Nizinie Środkowolitewskiej (Vidurio Lietuvos žemuma), przy ujściu Wilii (Neris) do Niemna (Nemunas). W połowie XIV w. stanął tu kamienny zamek służący do obrony przed najazdami krzyżackimi. W 1408 r. wielki książę litewski Witold Kiejstutowicz (ok. 1350–1430) nadał przyzamkowej osadzie prawa miejskie (magdeburskie). Kowno rozwijało się i bogaciło na handlu pomiędzy ziemiami ruskimi i Litwą a Europą Zachodnią. Zniszczone przez Moskali w 1655 r. i Szwedów w 1701 r., poddane represjom po antycarskich powstaniach w 1831 r. i 1863 r., w końcu XIX stulecia zostało zamienione w rosyjską twierdzę i otoczone łańcuchem dziewięciu fortów. W okresie międzywojennym, po zajęciu Wilna przez 1 Dywizję Litewsko-Białoruską dowodzoną przez generała Lucjana Żeligowskiego (1865–1947), pełniło rolę tymczasowej stolicy niepodległej Republiki Litewskiej.

Kowieńskie Stare Miasto (Kauno senamiestis) nie jest zbyt wielkie. Tutejszy murowany zamek (Kauno pilis) został zniszczony przez Krzyżaków w marcu 1362 r. Pozostały z niego nieźle zachowane ruiny z półokrągłą basteją i dwie z czterech baszt. Pobliski XV-wieczny Kościół św. Jerzego to ogromna gotycka, trójnawowa świątynia halowa, jedna z najlepiej zachowanych na Litwie. Wyróżnia się swoimi strzelistymi oknami. Należała do kompleksu klasztornego bernardynów kowieńskich. Zakonnicy znani byli niegdyś z produkcji doskonałej tabaki oraz znakomitych miodów pitnych i nalewek.

Kowieński Plac Ratuszowy (Kauno rotušės aikštė) – dawny rynek – stanowi najcenniejszy fragment Starego Miasta. Stojący pośrodku Ratusz ze smukłą, 53-metrową wieżą, wzniesiony w połowie XVI w., nazywany jest „białym łabędziem”. Obecnie mieści się w nim Pałac Ślubów oraz Muzeum Ceramiki (Keramikos muziejus).

Zbudowana z czerwonej cegły Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła (Kauno Šv. apaštalų Petro ir Povilo arkikatedra bazilika) jest największą gotycką świątynią na Litwie. Budowano ją niemal 250 lat – od 1413 r. Warto zwrócić uwagę na dwukondygnacyjny ołtarz główny ozdobiony figurami 12 apostołów oraz cenne malowidła, m.in. Johanna Gotharda Berhoffa (XVII w.) i Michała Elwira Andriollego (1836–1893).

Przy placu widać białą fasadę barokowego, pojezuickiego Kościoła św. Franciszka Ksawerego. W przylegającym do niego poklasztornym gmachu mieściło się gimnazjum, w którym w latach 1819–1823 był nauczycielem Adam Mickiewicz. Ostatnio budynek odzyskali jezuici i urządzili w nim prywatne Muzeum Adama Mickiewicza (Adomo Mickevičiaus muziejus). Jednym z ciekawszych zabytków w okolicy jest późnogotycki Dom Perkuna, nazwany tak od pogańskiego boga niebios, ognia, piorunów i płodności, którego posążek znaleziono podczas rekonstrukcji kamienicy.

W Kownie znajduje się również słynne Muzeum Diabłów – Muzeum Twórczości i Zbiorów Antanasa Žmuidzinavičiusa (tzw. Velnių muziejus). Zebrano w nim bodaj największą w Europie kolekcję figurek i wyobrażeń rozmaitych czartów, liczącą obecnie już ponad 2 tys. eksponatów. Można tu zobaczyć m.in. stylizowane na diabły figurki Hitlera i Stalina oraz wyobrażenia szatana w różnych kulturach świata.

Podczas pobytu w Kownie warto odwiedzić „najpiękniejszą w świecie” Dolinę Mickiewicza, ulubione miejsce spacerów poety. Leży ona w dzielnicy Zielona Góra, w obrębie tzw. Gaju Dębowego.

W Forcie IX, dawnej rosyjskiej twierdzy, Niemcy urządzili podczas okupacji obóz zagłady, w którym zginęło ok. 50 tys. litewskich Żydów, Polaków i Rosjan. Obecnie działa tutaj Muzeum IX Fortu (Kauno IX forto muziejus).

Na wschód od miasta rozciąga się tzw. Morze Kowieńskie (Kauno marios), duży sztuczny zalew na Niemnie, utworzony w latach 1955–1959. Nad jego brzegiem stoi największy na Litwie zespół klasztorny Pożajście (Pažaislis), ufundowany dla kamedułów i wzniesiony w stylu późnego baroku przez kanclerza wielkiego litewskiego Krzysztofa Zygmunta Paca (1621–1684). Góruje nad nim wysoka sześcioboczna kopuła z latarnią oraz dwie wieże Kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W bogatym wystroju wnętrza świątyni zwraca uwagę dekoracja stiukowa oraz polichromia kopuły ze sceną koronacji Maryi. W głównym ołtarzu widnieje XVII-wieczny obraz Matki Bożej Pięknej Miłości, dar papieża Aleksandra VII. Na zewnątrz, przy ścianie kościoła, znajduje się grób hrabiego Aleksieja Lwowa (1798–1870), autora muzyki do hymnu Imperium Rosyjskiego Boże, Caria chrani! (Boże, zachowaj Cara!).

Nad wschodnim brzegiem Zbiornika Kowieńskiego, w Rumszyszkach (Rumšiškės), przy drodze do Wilna, znajduje się największy i najciekawszy Litewski Skansen Budownictwa Ludowego (Lietuvos liaudies buities muziejus). Możemy w nim zobaczyć dawne pejzaże: kryte strzechą drewniane chaty przeniesione ze Żmudzi (Dolnej Litwy), Auksztoty (Górnej Litwy), Dzukii (Dzūkija), Suwalszczyzny (Suvalkija, Sūduva) i Małej Litwy (Mažoji Lietuva), przydrożne krzyże w kępach bzu i jaśminu oraz pasące się na łąkach konie. Odtworzono także miasteczko z rynkiem. W zabytkowych domach urządzono herbaciarnię i warsztaty – garncarski i obróbki bursztynu. W skansenie odbywają się obchody Nocy Kupały oraz sierpniowe dożynki, a we wrześniu tzw. Dni Rzemiosł, podczas których można poznać tajniki lania świec, barwienia wełny, toczenia garnków itp. W karczmie na zgłodniałych turystów czekają typowe litewskie potrawy.

LITEWSKA TROJA

Jednym z najbardziej interesujących obiektów historycznych na Litwie jest Kiernów (Kernavé). Rezydowali tu wielcy książęta, zanim stolicę przeniesiono do Trok. Od czasów Mendoga (ok. 1200–1263) aż do zniszczenia grodu przez Krzyżaków w 1390 r. Kiernów był jedną z najpotężniejszych twierdz litewskich. System obronny stanowiło pięć grodzisk, a u ich podnóża powstało drewniane miasteczko kupiecko-rzemieślnicze. Dzisiaj mieści się tu rezerwat archeologiczno-kulturowy. Grodziska wyglądają z daleka niczym wielkie kopce, malowniczo rozłożone nad Wilią. Najważniejsze z nich to Góra Ofiarna (Aukuro kalnas), zwana też Świętą Górą, gdzie archeolodzy znaleźli ślady książęcej rezydencji. Najprawdopodobniej wznosiła się tutaj także pogańska świątynia. Artefakty pochodzące z prac wykopaliskowych zgromadzono w niewielkim muzeum. Podczas letniego, trzydniowego, międzynarodowego festiwalu archeologicznego można m.in. zapoznać się z zajęciami dawnych Litwinów: lepieniem garnków, wytapianiem żelaza czy obróbką bursztynu. Impreza odbywa się na pamiątkę koronacji Mendoga, do której miało dojść 6 lipca 1253 r. Poza tym podczas festynu nie brakuje widowiskowych pokazów walk rycerskich oraz występów zespołów muzyki dawnej. W 2004 r. stanowisko archeologiczne w Kiernowie wpisano na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Leżące nad rzeką Niewiażą Kiejdany, jedna z głównych siedzib rodu Radziwiłłów na Litwie, to jedna z najciekawszych miejscowości tego kraju, pełna zabytków, zwłaszcza sakralnych, pokazujących mozaikę religijną dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Tutejsze Stare Miasto (Kėdainių senamiestis), zajmujące powierzchnię aż 86 ha, należy do najcenniejszych zespołów zabytkowych na Litwie. Układ urbanistyczny Kiejdan z prostokątną siecią ulic i sześcioma (!) rynkami pochodzi z XVII w. W narożniku Rynku Wielkiego zachował się Ratusz, a przy Starym Rynku – dwie synagogi.

Budynek kiejdańskiego zboru kalwińskiego góruje ponad miastem czterema narożnymi basztami. W jego podziemiach znajduje się krypta Radziwiłłów z trumnami znanych z sienkiewiczowskiego Potopu Bogusława (1620–1669) i Janusza (1612–1655). Jest tu także zbór luterański, gotycki Kościół św. Jerzego oraz Cerkiew Przemienienia Pańskiego z 1895 r.

ŻMUDŹ – DOLNA LITWA

Leży w zachodniej części Litwy, graniczy z Auksztotą na wschodzie. Herb Żmudzi przedstawia czarnego niedźwiedzia stojącego w obroży na ciemnoczerwonym tle. Obecną stolicą tego regionu jest ponad 20-tysięczne miasto Telsze (Telšiai). Niegdyś, w latach 1219–1795, rolę tę pełniły Wornie (Varniai). Dzisiaj to zaledwie 1-tysięczne miasteczko, ciche i spokojne, ale z licznymi śladami bogatej historii. Na terenie średniowiecznej Żmudzi (Žemaitija) kwitło rzemiosło, a szczególną popularnością cieszyło się garncarstwo oraz stolarstwo. Kraina ta słynie z drewnianych kapliczek osadzonych w ziemi lub zawieszonych na drzewach oraz krzyży z małymi daszkami, często ozdobionymi figurami świętych. Przetrwała też tradycja śpiewów pogrzebowych.

Największym nadmorskim kurortem Litwy jest obecnie 16-tysięczna Połąga (Palanga). Tyszkiewiczowie, jej właściciele od 1824 r. (miasto kupił wówczas pułkownik Michał Józef Tyszkiewicz), wybudowali tutaj pierwsze pensjonaty i wille dla kuracjuszy. Mieszkało w nich wielu znakomitych gości, jak np. Henryk Sienkiewicz, Lucjan Rydel, Aleksander Zelwerowicz, Stanisław Witkiewicz, Leon Wyczółkowski czy Władysław Reymont. W 1821 i 1824 r. spędzał tu wakacje Adam Mickiewicz.

W otoczonym blisko 100-hektarowym parkiem dawnym pałacu Tyszkiewiczów mieści się obecnie Muzeum Bursztynu (Palangos gintaro muziejus). Główna ulica Jonasa Basanavičiusa prowadzi wprost na 470-metrowe molo w kształcie litery L, oblegane przez tłumy turystów oraz wędkarzy, którzy co chwilę wyciągają z wody ryby. Te długie, ze spiczastym, uzbrojonym w ostre zęby pyskiem to belony.

SZAWLE I GÓRA KRZYŻY

Ponad 100-tysięczne Szawle (Šiauliai) są dziś największym miastem Żmudzi i znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Miasto nosi typowe cechy postsowieckiej zabudowy, ale znajduje się w nim kilka interesujących zabytków, m.in. renesansowa Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła (Šiaulių Šv. apaštalų Petro ir Pauliaus katedra) z gigantyczną, ponad 70-metrową ośmioboczną wieżą. Budowla ma charakter obronny, co podkreślają grube ściany, wąskie okienka strzelnicze, sześć nadwieszonych wieżyczek na rzucie okręgu oraz zachowane fragmenty otaczających ją murów z bramą i dwiema basztami. Polaków mieszka tu obecnie ułamek procenta, ale o bogatych związkach z Polską przypomina mocno zaniedbany, lecz bardzo nastrojowy, stary polski cmentarz, nazywany „Małą Rossą”, jeden z najpiękniejszych na Litwie. Za symbol miasta uchodzi Łucznik, którego 22-metrowy pomnik stoi w centrum. Jest tutaj także kilka oryginalnych placówek muzealnych, m.in. kotów, fotografii, rowerów czy radia i telewizji.

W pobliżu Szawli (ok. 12 km na północ) znajduje się Góra Krzyży (Kryžių kalnas), jeden z religijnych symboli Żmudzi i całego kraju. Na dawnym grodzisku i w jego najbliższej okolicy ustawiono ponad 100 tys. krzyży wotywnych. Podczas pielgrzymki na Litwę we wrześniu 1993 r. papież Jan Paweł II celebrował w tym miejscu mszę świętą.

CYTOWIANY, SUWALSZCZYZNA I DRUSKIENIKI

Na południe od Szawli leży miasteczko Cytowiany (Tytuvėnai), pod którym doszło 7 kwietnia 1863 r. do bitwy powstańców styczniowych z wojskiem rosyjskim. W jej wyniku zginął polski ziemianin i miejscowy naczelnik wojenny Zygmunt Cytowicz (1833–1863). Klasztor Bernardynów w Cytowianach, jeden z najpiękniejszych zabytków na Żmudzi, okala wysoki mur z narożnymi basztami. Oprócz budynków mieszkalnych dla zakonników wzniesiono w pierwszej połowie XVII w. Kościół Najświętszej Maryi Panny z barokową fasadą. Dziedziniec klasztorny otacza arkadowa galeria ze stacjami drogi krzyżowej. Ten nastrojowy obiekt stanowi jedno z miejsc pielgrzymkowych na Litwie.

Suwalszczyzna i Zaniemenie to niewielki region rolniczy przy granicy z Polską i Rosją (obwód kaliningradzki). Na Suwalszczyźnie wytworzył się współczesny język litewski zawierający wiele atrybutów prajęzyka indoeuropejskiego, z którego wywodzą się m.in. grupy języków romańskich i słowiańskich. Nawiązuje do tego odbywający się w czerwcu Dzień Języka.

DZUKIA – ZDROJE, DREWNO I GRZYBY

Najbardziej znanym miastem Dzukii (Dajnawy) są Druskieniki (Druskininkai), położone przy granicy z Białorusią, w głębokiej dolinie Niemna, popularne uzdrowisko klimatyczne i mineralne. Mieszkał w nim od 1878 r. wybitny litewski kompozytor, malarz i grafik Mikołaj Konstanty Czurlanis (Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, 1875–1911). Chętnie wypoczywał tu marszałek Józef Piłsudski (1867–1935). Z zabytkowych obiektów warto zobaczyć neogotycki Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej oraz pomalowaną na błękitny kolor, drewnianą Cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” z 1865 r. W kurorcie znajduje się kilka placówek muzealnych, np. Muzeum Pamięci M. K. Czurlanisa (M. K. Čiurlionio memorialinis muziejus), Muzeum Lasu „Echo Leśne” (Girios aidas muziejus), Muzeum Pamięci Żaka Lipszyca (Ž. Lipšico memorialinis muziejus) poświęcone postaci tego urodzonego w 1891 r. w Druskienikach wybitnego rzeźbiarza kubisty działającego w Paryżu. Nad brzegiem Niemna mieści się rozległy park wodny o powierzchni aż 30 tys. m², a po drugiej stronie rzeki, gdzie dotrzeć można kolejką gondolową (Lynų kelias), utworzono całoroczny stok narciarski – Snow Arenę ze Snow Parkiem. Kilka kilometrów za Druskienikami, przy drodze do Wilna, nad jeziorem Grūtas znajduje się skansen pomników komunistycznych z terenu Litwy (Park Grūtas), urządzony na wzór sowieckiego łagru.

Na starym cmentarzu w Kopciowie (Kapciamieštis) nad Białą Hańczą (Baltoji Ančia), przy granicy z Polską i Białorusią, pochowana jest Emilia Plater (1806–1831), bohaterka powstania listopadowego, uwieczniona w wierszu Adama Mickiewicza Śmierć pułkownika. Jej pomnik postawiono w 1999 r. w centrum miejscowości.

Dzukia uchodzi za najbardziej zalesiony obszar Litwy, a drewno, podobnie jak grzyby i owoce runa leśnego, stanowi od dawna ważne źródło dochodu dla wielu jego mieszkańców. Przypomina o tym tradycyjne Święto Grzyba, które odbywa się w ostatni weekend września w miejscowości Orany (Varėna).

WILNO – W CIENIU OSTREJ BRAMY

Tonąca w zieleni parków blisko 600-tysięczna litewska stolica, pełna wspaniałych barokowych pałaców i kościołów, ma w sobie wiele magii. Ostra Brama (Aušros Vartai) z cudownym obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej (Matki Boskiej Miłosierdzia), kamieniczka przy Zaułku Bernardyńskim, pamiętająca jeszcze młodego Adama Mickiewicza, Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława (Vilniaus šv. vyskupo Stanislovo ir šv. Vladislovo arkikatedra bazylika) na miejscu pogańskiej świątyni Perkuna, cmentarz Na Rossie – wszystko to znamy, nawet jeśli jeszcze nie byliśmy w Wilnie.

Miasto najlepiej podziwiać ze szczytu gotyckiej Baszty Giedymina (Gedimino pilies bokštas) na Górze Zamkowej (Pilies kalnas, 142 m n.p.m.). Z otoczonego zielonymi wzgórzami morza dachów wystrzeliwują w górę wieże dziesiątków świątyń. Nad stolicą Litwy góruje biały pomnik Trzech Krzyży autorstwa polskiego architekta i rzeźbiarza Antoniego Wiwulskiego (1877–1919). Wysadzone przez komunistów i odbudowane szybko po odzyskaniu niepodległości krzyże stały się nowym symbolem Wilna. Na rozległym placu przy klasycystycznej katedrze stoi charakterystyczna dzwonnica, która była niegdyś basztą obronną w murach miejskich. W czasach komunistycznych w tej pięknej świątyni mieściła się galeria malarstwa. Dziś jest to główny kościół miasta. Przed wejściem, pomiędzy gigantycznymi kolumnami klasycystycznej fasady, wyznaczają sobie spotkania młodzi wilnianie. Sprzyja temu romantyczna atmosfera tego miejsca. W pobliskim ogrodzie król Zygmunt II August spotykał się z Barbarą Radziwiłłówną, a w jednej z katedralnych kaplic w 1547 r. wziął potajemnie ślub z ukochaną. Po swej przedwczesnej śmierci Barbara spoczęła w 1551 r. w podziemiach katedry, w której pochowano także króla Aleksandra Jagiellończyka i królową Elżbietę Habsburżankę, a Władysław IV Waza tak pokochał to miasto, że po śmierci kazał tu złożyć swoje serce.

W kaplicy patrona Litwy – św. Kazimierza (1458–1484) – spoczywają jego relikwie ukryte w srebrnym relikwiarzu. Za najpiękniejszą gotycką budowlę Wilna uchodzi Kościół św. Anny. Wzniesiony z czerwonej cegły w stylu późnego gotyku nazywanego płomienistym tak zachwycił Napoleona (1769–1821), że ten myślał nawet o przeniesieniu go do Paryża. Tuż obok, na placyku nad Wilejką (Wilenką), którego tło stanowi również Kościół św. Franciszka i św. Bernarda, stoi granitowy pomnik Adama Mickiewicza. Wieszcz patrzy na swoje Wilno, gdzie przeżył najpiękniejsze, młodzieńcze lata. W pobliskim Zaułku Bernardyńskim, w mieszkaniu, gdzie mieszkał i pisał w 1822 r. Grażynę, znajduje się poświęcone mu muzeum.

BAROKOWE MIASTO

Wilno to prawdziwy raj dla miłośników baroku. Swoje wspaniałe budowle „zawdzięcza” m.in. Moskalom, którzy w 1655 r. zajęli miasto, niszcząc je całkowicie. Panowie litewscy odbudowali je w obowiązującym wówczas stylu barokowym. Powstawały wtedy wspaniałe pałace i piękne kościoły.

Czasem zachwyca w nich bryła świątyni (jak np. w Kościele św. Katarzyny czy Kościele św. Teresy), niekiedy ciekawszy jest wystrój (jak w dominikańskim Kościele św. Ducha). Najwspanialsze w polskiej architekturze wnętrze znajduje się w Kościele św. Piotra i Pawła na Antokolu. Wzniósł go ówczesny hetman wielki litewski Michał Kazimierz Pac (1624–1682) jako wotum za pomyślne zakończenie wojny z Moskwą i wyzwolenie Wilna z rąk najeźdźców. W celu przyozdobienia świątyni sprowadził włoskich rzeźbiarzy. Wnętrze aż kipi tysiącami stiukowych dekoracji, ornamentów, rzeźb i obrazów. Samych postaci ludzkich jest ponad dwa tysiące. Dzieła przedstawiają motywy biblijne, mitologiczne i historyczne. Znajdziemy też obrazy z dziejów Wilna, a stroje i obyczaje przedstawiono z niemal etnograficzną dokładnością, tworząc wielki barokowy teatr.

POLSKIMI ŚLADAMI PO WILNIE

W sercu Starego Miasta w stolicy Litwy (Vilniaus senamiestis) rozciąga się zwarty kwartał zabudowań wielce zasłużonego dla polskiej nauki Uniwersytetu Wileńskiego (Vilniaus universitetas), założonego w 1579 r. jako szkoła jezuicka i podniesionego do rangi akademii przez króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Stefana Batorego. Na wielkim dziedzińcu, zamkniętym barokową fasadą Kościoła św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, wmurowano tablice zasłużonych wykładowców i wychowanków tej uczelni, takich jak dobrze nam znani Marcin Poczobutt-Odlanicki, Joachim Lelewel, Ignacy Domejko, Juliusz Słowacki i Adam Mickiewicz. W Kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, gdzie zachowało się 11 barokowych ołtarzy, znajdują się pomniki i płyty upamiętniające m.in. Mickiewicza, Antoniego Edwarda Odyńca, Tadeusza Kościuszkę, Władysława Syrokomlę i Stanisława Moniuszkę, który był tutaj organistą.

W podominikańskim Kościele św. Ducha, tzw. polskiej katedrze, nabożeństwa odbywają się tylko po polsku. Wpadające do wnętrza promienie słońca wydobywają z barokowych ołtarzy dynamiczne postacie. W sąsiednim Kościele św. Trójcy (Sanktuarium Miłosierdzia Bożego), ufundowanym w 1536 r., wisi oryginał słynnego Obrazu Jezusa Miłosiernego, namalowanego w 1934 r. według wizji siostry Faustyny Kowalskiej, z napisem Jezu ufam Tobie, na którym z serca Jezusa rozchodzą się biało-czerwone promienie.

Ostra Brama stanowi jedyną zachowaną z dziewięciu istniejących niegdyś w murach obronnych Wilna, wzniesionych na początku XVI stulecia. Jest ona wysoka (ponad 11-metrowa), czworoboczna, pokryta dachem osłoniętym attyką. Od strony zewnętrznej znajduje się pięć okrągłych strzelnic i wnęka, w której umiejscowiony był kiedyś obraz Zbawiciela. W 1923 r. umieszczono tu orła autorstwa rzeźbiarza Bolesława Bałzukiewicza (1879–1935). Godło Polski zniszczono jednak w 1939 r. Obecnie w tym miejscu znajduje się krzyż.

Kaplica Ostrobramska z cudownym wizerunkiem Matki Bożej Miłosierdzia jest celem dla tysięcy wiernych i turystów przybywających do Wilna. Wchodzi się do niej po wąskich schodkach wyżłobionych kolanami pielgrzymów. Postać Madonny, z wyjątkiem twarzy i skrzyżowanych na piersiach dłoni, przykrywa srebrna, złocona sukienka ozdobiona motywami kwiatowymi: róż, goździków i tulipanów. U dołu obrazu znajduje się charakterystyczny wielki półksiężyc. Wśród srebrnych wotów pokrywających ściany kaplicy można dostrzec plakietkę ofiarowaną przez marszałka Józefa Piłsudskiego z napisem Dzięki Ci Matko za Wilno.

Stolica Litwy to miasto pięknych nekropolii. Cmentarz Na Rossie jest najstarszy i najważniejszy dla Polaków. Pod ciężką płytą granitową z napisem Matka i serce syna pochowano rodzicielkę Józefa Piłsudskiego – Marię z Billewiczów (1842–1884), a serce Naczelnika złożono w srebrnej urnie u jej stóp. Obok, w równych szeregach, leżą polscy oficerowie i ochotnicy polegli w walkach o Wilno (1918–1919) z bolszewikami, Litwinami i Niemcami, a także żołnierze Armii Krajowej, którzy zginęli podczas operacji „Ostra Brama” w lipcu 1944 r.

Spacer po Starej i Nowej Rossie to kolejna lekcja historii Polski. Pochowani są tu znani poeci i rzeźbiarze, profesorowie, politycy i żołnierze. Można zadumać się m.in. nad grobami Władysława Syrokomli, Antoniego Wiwulskiego, Bolesława Bałzukiewicza, Aleksandra Oskierki czy Euzebiusza Słowackiego, ojca Juliusza Słowackiego, i jego ojczyma profesora Augusta Bécu, zabitego przez piorun w 1824 r., co opisał w Dziadach Adam Mickiewicz, czy też mogiłą Onufrego Pietraszkiewicza – poety, filomaty i przyjaciela naszego narodowego wieszcza oraz Ignacego Domeyki.

LITWINI, POLACY, ŻYDZI

Wilno było i w dalszym ciągu jest miastem wielonarodowościowym. Litwini stanowią „jedynie” ponad 60 proc. mieszkańców. Poza tym żyje tutaj ok. 16,5 proc. Polaków, nieco mniej jest Rosjan (12 proc.). W stolicy Litwy mieszkają też Białorusini, Żydzi, Tatarzy, Karaimi i przedstawiciele innych narodowości. To wynik skomplikowanej historii miasta założonego najprawdopodobniej w 1323 r. przez litewskiego księcia Giedymina (Gediminas, ok. 1275–1341). Na kartach wspólnych dziejów Wilno bywało drugą, a czasem i pierwszą stolicą Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Królowie Polski, będący jednocześnie wielkimi książętami litewskimi, rezydowali w nim latami. Zamieszkujący miasto Litwini i mieszczanie niemieccy szybko ulegali wpływom kultury i języka polskiego. W Wilnie żyli także liczni Żydzi, stanowiący przed wojną niemal 28 proc. ludności (według statystyk z 1931 r.). Ze względu na żyjących tu żydowskich mędrców oraz liczne szkoły talmudyczne i synagogi miasto nazywane było Jerozolimą Północy.

Podczas ostatniej wojny Niemcy wymordowali większość litewskich Żydów. W lesie w podwileńskich Ponarach faszyści, w tym również Litwini ze zorganizowanych przez Niemców oddziałów pomocniczych, nazywanych strzelcami ponarskimi (Ypatingasis būrys), zamordowali w latach 1941–1944 ok. 80 tys. ludzi. Wśród nich 72 tys. stanowili Żydzi, ok. 2 tys. Polacy. Rozstrzeliwano także sowieckich jeńców wojennych, działaczy komunistycznych i Romów.

WILEŃSZCZYZNA – CENTRUM EUROPY

Okolice Wilna to piękna kraina z porośniętymi lasami pagórkami, czystymi rzekami i mnóstwem jezior. Życie toczy się tu niespiesznie. Na Wileńszczyźnie (Vilniaus kraštas, Vilnija) ludzie są sympatyczni, chętnie wdają się w pogawędkę z nieznajomymi.

W Mejszagole (Maišiagala), miasteczku przy drodze do Poniewieża, na Górze Zamkowej nad Dukszą zachowały się resztki zamku ojca Władysława Jagiełły, wielkiego księcia litewskiego Olgierda (ok. 1296–1377). Po śmierci jego zwłoki zwyczajem pogańskim spalono na stosie, a prochy pogrzebano w Mejszagole, którą otaczała wówczas – jak pisze Jan Długosz – święta dąbrowa Kukowalisa. Jagiełło nie zapomniał o tej miejscowości. Po chrzcie Litwy wzniósł tutaj w 1387 r. jeden z pierwszych kościołów. Budynek ten istniał do XV stulecia. Obecna, kolejna w tym miejscu, świątynia – Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – ma „dopiero” ponad 150 lat.

Jak twierdzą Litwini, geograficzne centrum Europy znajduje się kilkanaście kilometrów na północ od Wilna. Litewski rzeźbiarz Gintaras Karosas wymarzył sobie w tym punkcie park rzeźb plenerowych – istniejący od 1991 r. Park Europy (Europos parkas). Na malowniczym, 55-hektarowym terenie stoi dziś ponad 100 dzieł artystów z różnych krajów świata. Zwiedzający spacerują wśród labiryntu 22 gigantycznych kamiennych jaj dłuta Magdaleny Abakanowicz, ważących razem ponoć 130 t (tzw. Przestrzeń nieznanego rozwoju), podziwiają ogromny fotel Dennisa Oppenheima oraz odbijającą się w wodzie podwójną negatywną piramidę Sol LeWitta. Gintaras Karosas zaprojektował też 700-metrowy labirynt otoczony ścianami z ponad 3 tys. starych telewizorów (Drzewo informacji). Ekspozycja ma kształt leżącego drzewa i symbolizuje absurdy komunistycznej propagandy. Pośrodku znajduje się zwalona statua Lenina.

ZAMEK NA JEZIORZE

Troki (Trakai) odległe są od Wilna o niespełna 30 km. To urocze, pięknie położone, historyczne miasto z gotyckim zamkiem rezydencyjno-obronnym na wyspie (Trakų salos pilis), barokową Bazyliką Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i pamiątkami po Karaimach.

Kilkanaście tysięcy lat temu cofający się lodowiec pozostawił mnóstwo wzgórz, pagórków i dolin, w których powstawały liczne malownicze jeziora (dzisiejsze Pojezierze Litewskie – Baltijos aukštumos). Ze względu na zagrożenie najazdami krzyżackimi na ówczesną stolicę Litwinów, pobliskie Stare Troki (Senieji Trakai), wybrano nowe dogodne miejsce obronne, leżące na przesmyku pomiędzy jeziorami Tataryszki (Totoriškės), Galwe (Galvė) i Bernardyńskim (Bernardinų ežeras lub Luka). W drugiej połowie XIV stulecia wielki książę litewski Kiejstut (ok. 1300–1382) zbudował murowany zamek na tutejszym półwyspie, czyniąc z Nowych Trok (Naujieji Trakai) jeden z najważniejszych (po Wilnie) ośrodków administracyjnych Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z kolei zamek na największej z trzech wysp na jeziorze Galwe powstał w latach 1404–1408 na rozkaz jego syna, wielkiego księcia Witolda. Troki aż do rozbiorów były stolicą województwa trockiego i miejscem sejmików ziemskich. Dużych zniszczeń doznały podczas walk z Moskwą w drugiej połowie XVII w. oraz wielkiej wojny północnej (1700–1721). Nie tak dawno zrekonstruowano obie warownie, a samo 4-tysięczne miasteczko stało się modną miejscowością turystyczną. Zespół architektoniczny Trok wraz z 32 okolicznymi jeziorami objęto w 1991 r. ochroną w ramach Trockiego Historycznego Parku Narodowego (Trakų istorinis nacionalinis parkas). Największą atrakcję miasta stanowi bez wątpienia gotycki zamek na wyspie. Krótko pełnił on funkcje militarne – po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem przekształcony został w rezydencję książęcą i bogato udekorowany wewnątrz. Troki były ulubioną siedzibą Witolda, który zmarł w nich 27 października 1430 r. W zamku na wyspie rezydowali Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary i Zygmunt August. Zniszczony przez wojska moskiewskie w 1655 r. został odbudowany w latach 80. XX w. i obecnie mieści się w nim Muzeum Historyczne (Trakų istorijos muziejus), jedno z najciekawszych na Litwie.

Charakterystyczne drewniane domy Karaimów wznoszą się wzdłuż ulicy Karaimskiej (Karaimų). Zwrócone są one do drogi szczytową ścianą z trzema oknami. Przy tej ulicy stoi także XVIII-wieczna kienesa – karaimska świątynia nakryta łamanym dachem zwanym polskim. Troki, obok Wilna, stanowią jeden z najważniejszych ośrodków osadnictwa karaimskiego na Litwie. Karaimi sprowadzeni z Krymu pod koniec XIV stulecia przez wielkiego księcia Witolda tworzyli jego gwardię przyboczną. Słynęli jako doskonali żołnierze i zapaleni ogrodnicy. Do dziś mieszkają w Trokach w liczbie ok. 60 osób.

W tutejszych restauracjach można spróbować przysmaków kuchni karaimskiej: mięsnych pierogów, tzw. kybynów (kibinów), oraz krupniku, napoju alkoholowego przygotowywanego według starych przepisów. Na północno-wschodnim brzegu jeziora Tataryszki leży założony w końcu XIV w. cmentarz karaimski. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, stojąca na wzgórzu nad jeziorem Bernardyńskim, ufundowana została przez księcia Witolda w 1409 r. Po wielu przebudowach ma ona obecnie charakter barokowy. W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Matki Bożej trzymającej na kolanach Dzieciątko Jezus. To tzw. Trocka Madonna (Matka Boża Trocka), jeden z najbardziej czczonych – obok ostrobramskiego – wizerunków maryjnych na Litwie. Obraz pochodzi z drugiej połowy XVI w., chociaż według legendy jest darem cesarza bizantyńskiego Manuela II Paleologa (1350–1425) dla księcia Witolda z okazji jego chrztu.

MAŁA LITWA

Obszar Małej Litwy (Litwy Mniejszej, Litwy Pruskiej) obejmuje zachodnią część kraju z Mierzeją Kurońską (Kuršių nerija) oraz Kłajpedą (Klaipėda). Tutejsze stare domy posiadają imponujące ozdoby, m.in. bogato rzeźbione wiatrowskazy, najczęściej zwieńczone parą koników. Od XVI stulecia nazwę Małej Litwy nosił obecny obwód kaliningradzki Federacji Rosyjskiej. To bardzo ważne miejsce dla litewskiej literatury. Martynas Mažvydas (ok. 1520–1563) wydał w 1547 r. w Królewcu Katechizm – pierwszą litewską drukowaną książkę. Potem powstały tutaj także m.in. pieśni (1549 r.), śpiewnik (1589 r.) i inne dzieła religijne. Stąd trafiały one na będącą pod zaborem rosyjskim Litwę, przenoszone przez zieloną granicę na plecach tzw. nosicieli książek (knygnešiai).

Kłajpeda jest głównym portem kraju i obecnie największym miastem Małej Litwy. Mieszka tu 150 tys. ludzi. Historia tego ośrodka zaczyna się w 1252 r., kiedy powstał pierwszy drewniany zamek krzyżacki – Memelburg. Przez centrum miasta płynie rzeka Akmena-Danė, dzieląc je na Stare Miasto (Klaipėdos senamiestis) i Nowe Miasto (Naujamiestis). W 1540 r. pożar zniszczył znaczną część zabudowań. Z kolei w latach 1709–1711 mieszkańców przetrzebiła wielka epidemia dżumy. Stare Miasto w Kłajpedzie jest niezbyt wielkie, a znaczna część zabytkowych domów to rekonstrukcje. Warto jednak zwrócić uwagę na hanzeatycki, pruski i skandynawski charakter miejscowości nad Zalewem Kurońskim. Najciekawszy tutejszy zabytek to według mnie XIX–wieczny teatr (Klaipėdos dramos teatras).

Kłajpeda, czyli dawny niemiecki Memel, ma za sobą długą i burzliwą historię. Dzięki strategicznemu położeniu i niezamarzającemu zimą portowi przez wieki konkurowała z Gdańskiem i Królewcem. Pobliska Mierzeja Kurońska (Kuršių nerija), oddzielająca Zalew Kuroński od otwartego Morza Bałtyckiego, wpisana została w 2000 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Jest unikatem ze względu na jeden z największych w Europie kompleksów ruchomych wydm, rzadkie gatunki ptaków (ponad 300) i ssaków (ok. 40 gatunków) oraz występujące tutaj 900 rodzajów roślin. Nic więc dziwnego, że w 1991 r. utworzono na tym terenie Park Narodowy Mierzei Kurońskiej. Wąski i długi na 98 km pas ląd zajmują Litwa (52 km na północy) i Rosja (46 km na południu). Cały obszar litewskiej części mierzei znajduje się administracyjnie w granicach dwóch miast: Kłajpedy i Neryngi (Neringa). Ta ostatnia utworzona została w 1961 r. w wyniku połączenia pięciu wiosek rybackich. Tutaj też rozciąga się królestwo najwyższych (nierzadko 30-, 40-metrowych) wydm nad Bałtykiem. Atrakcję stanowią piesze wędrówki piaszczystymi szlakami i obserwowanie dzikiej przyrody. W Juodkrantė, wchodzącej obecnie w skład Neryngi, najpopularniejsza trasa prowadzi na 42-metrowe Wzgórze Czarownic (Raganų kalnas lub Raganos kalnas), gdzie przy leśnych ścieżkach ustawiono od 1979 r. ok. 80 rzeźb przedstawiających postaci z baśni i legend litewskich.

SMAKI LITWY

Kuchnia litewska obfituje w dania mączne i pierogi. Za narodowe danie uchodzą cepeliny, nazywane w tym kraju didžkukuliai lub cepelinai. To rodzaj dużej, owalnej pyzy ziemniaczanej z nadzieniem z mięsa mielonego z dodatkiem cebuli i przypraw. Czasami spotyka się również inne wypełnienia – z grzybów, kapusty czy twarogu. Podaje się je na gorąco, zazwyczaj okraszone skwarkami z boczku. W północno-wschodnich rejonach Polski są one znane jako kartacze. Inne popularne przysmaki na Litwie to: czeburek (čeburekas) – pochodzące z kuchni tatarskiej, smażone na głębokim oleju duże pierogi nadziewane na ogół mięsnym farszem; kastinys – lekkie żmudzkie danie ze śmietany, czosnku i masła z przyprawami; kybyny (kibiny, po litewsku kibinas) – rodzaj dużych pierogów nadziewanych tradycyjnie baraniną (ostatnio coraz częściej wieprzowiną) i pieczonych w piekarniku, typowy dla Karaimów; kołduny (koldūnai) – małe lub średniej wielkości pierogi, zbliżone do znanych nam uszek, nadziewane siekaną surową wołowiną, duszoną cebulą i przyprawami, a następnie gotowane w wodzie lub rosole; kugel (kugelis, bulvių plokštainis) – babka ziemniaczana ze skwarkami albo żeberkami wieprzowymi, zapiekana w piecu (danie zaczerpnięte z kuchni żydowskiej); kindziuk (kindziukas, skilandis) – twarda, dojrzewająca wędlina o kwaskowatym, pieprznym smaku; chłodnik litewski (šaltibarščiai) – zupa na zimno z ugotowaną botwiną zmieszaną ze zsiadłym mlekiem bądź kwaśną śmietaną (obecnie często zastępowanymi przez kefir, jogurt lub maślankę) i dodatkami w postaci surowego ogórka, koperku i jajka na twardo, podawana głównie podczas upałów z gotowanymi ziemniakami posypanymi koperkiem; kopytka (švilpikai) – wyłącznie smażone; kiszka ziemniaczana (vėderai) – jelito wieprzowe wypełnione ziemniakami z mięsem wieprzowym, boczkiem lub słoniną; bliny żmudzkie (Žemaičių blynai) – grube placki z ugotowanych ziemniaków, nadziewane farszem mięsnym lub bezmięsnym (grzybami, cebulą i przyprawami). Z wysokiej jakości słyną sery litewskie – białe, żółte, suszone, wędzone, a także słynny ser jabłkowy, jabłeczny (obuolių sūris), czyli w rzeczywistości rodzaj słodkiego przetworu z jabłek. Jada się również – jako zakąskę do piwa – chrupiące wędzone świńskie uszy.

Odrębny temat stanowią napoje alkoholowe. Poza wspomnianym powyżej piwem Litwini mają smaczne wódki pędzone na miodzie czy owocach oraz słynne nalewki ziołowe, np. Trejos Devynerios, czyli „Trzy Dziewiątki”, z firmy Stumbras (po polsku Żubr) z Kowna. Skąd się wzięła nazwa tego trunku? Otóż zawiera on wyciąg z 27 ziół – 9 gorzkich, 9 piekących i 9 aromatycznych. Stumbras to największy i najstarszy producent mocnych alkoholi w kraju. Wytwórnia powstała w 1906 r., jeszcze za czasów Imperium Rosyjskiego, a jej wyroby tworzone są na podstawie zarówno dawnych, unikatowych przepisów, które sięgają końca XIX w., jak i nowych, oryginalnych receptur. Koniecznie należy odwiedzić działające od 2009 r. interesujące kowieńskie Muzeum Stumbras (Stumbro muziejus). Dowiemy się w nim m.in. o bogatej historii przedsiębiorstwa i chociażby jego słynnych wódek na owocach (pigwie, żurawinie i malinie), produkowanych w zgodzie z naturą i w oparciu o tradycyjne, niezmienne od lat przepisy. Na zakończenie zwiedzania można wziąć udział w degustacji wyselekcjonowanych trunków prowadzonej przez tutejszych ekspertów.

Z wyjazdu na Litwę warto przywieźć jako pamiątki m.in. wyroby z lnu i drewna oraz biżuterię z bursztynu. Polacy często kupują miejscowe alkohole oraz smaczne chleby litewskie i wyśmienite wędliny.

POLSKO-LITEWSKA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

Główną dziedziną polsko-litewskiej współpracy gospodarczej jest energetyka, zwłaszcza od kiedy w 2006 r. PKN ORLEN przejął jako większościowy akcjonariusz litewską rafinerię w Możejkach, która ma strategiczne znaczenie dla wszystkich państw bałtyckich. Od 2009 r. polski koncern stał się właścicielem 100 proc. akcji. W tym samym roku zmieniono także ówczesną nazwę firmy (Mažeikių nafta) na ORLEN Lietuva. Rafineria nie znajduje się jednak w samych Możejkach, ale w oddalonej od nich o niecałe 20 km na północny zachód wsi Juodeikiai. ORLEN Lietuva stanowi obecnie jedno z największych przedsiębiorstw na Litwie, zatrudnia ok. 1,5 tys. pracowników. W ostatnich latach, dzięki prowadzonym remontom i inwestycjom, rafineria bardzo się unowocześniła, co pozwala nie tylko na wytwarzanie paliw, ale także produktów petrochemicznych. Charakterystyczne jest to, że spółka ewoluuje w kierunku coraz większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii i coraz mocniej angażuje się w projekty związane z ochroną środowiska. Zdolności technologiczne ORLEN Lietuva umożliwiają przerób różnych gatunków ropy naftowej. Spółka działa także aktywnie w obszarze społecznej odpowiedzalności biznesu. Najlepiej obrazuje to fakt przekazania przez ORLEN Lietuva ponad miliona masek ochronnych dla mieszkańców Litwy w związku z walką z pandemią COVID-19.

Oba kraje planują też wybudować gazociąg, który połączy nasze sieci przesyłowe gazu ziemnego. Stronami tego projektu są polska spółka GAZ-SYSTEM i litewski operator Amber Grid. Oprócz dużych inwestycji rozwija się także współpraca przygraniczna. Litwini kupują w Polsce żywność, meble, sprzęt AGD. To ożywia handel w województwie podlaskim, zwłaszcza w Suwałkach i okolicy. W tym regionie działają również sklepy z bardzo dobrą żywnością litewską. Na Litwie funkcjonuje też kilkaset mniejszych polskich firm. Doskonale rozwijała się – do wybuchu pandemii – współpraca turystyczna, szczególnie jeśli chodzi o wyjazdy Polaków do litewskich uzdrowisk.

 

Sąsiednia Litwa to bez wątpienia jedna z ciekawszych propozycji na spędzenie udanego urlopu. W ostatnich latach nieco zapomniana, ostatnio znowu zaczęła mocniej interesować turystów z Polski. Przyjeżdżając do tego bałtyckiego kraju, trudno oprzeć się wrażeniu, że niemal wszystko w nim jest takie bliskie i znajome. Gdy jednak zagłębimy się bardziej w to, co z podróżniczej perspektywy oferuje swoim gościom, okaże się, że Litwa potrafi naprawdę bardzo pozytywnie zaskoczyć i zachwycić.