MARTA JELEŃ
www.martajelen.pl
Słowacja to małe, ale bardzo urokliwe państwo położone w samym sercu Europy. Kraj o wielkości mniej więcej dwóch polskich województw, jak np. mazowieckie i lubuskie, dzierży w swoich rękach cudowne górskie krajobrazy, tajemnicze jaskinie i średniowieczne zamki. Wspaniałe widoki, bogata kultura i wiele zabytków przyciągają tutaj co roku turystów z całego Starego Kontynentu. Oczywiście wśród nich znaczną grupę stanowią Polacy.
Nasi południowi sąsiedzi kuszą m.in. gorącymi basenami termalnymi, doskonale przygotowanymi stokami narciarskimi czy winem z regionu Małych Karpat. Mnóstwem atrakcji przyciągają Bratysława, Koszyce, Bańska Bystrzyca, Nitra czy Trnawa.
Jakie walory turystyczne kryje Słowacja? Dokąd wyjechać na weekend, a w które miejsce zorganizować jednodniową wycieczkę? W tym tekście postaram się dowieść, że warto dać szansę Słowacji i odkryć piękne zakątki usytuowane blisko polskiej granicy.
TRUDNE POCZĄTKI
W swojej historii Słowacja doświadczyła wielu ważnych wydarzeń, takich jak reformy czeskiego duchownego i bohatera narodowego, filozofa, prekursora protestantyzmu Jana Husa (1370–1415), bitwa pod Mohaczem w sierpniu 1526 r. (podczas niej wojska Królestwa Węgier zostały rozgromione przez armię osmańską), powstanie narodowe na początku XX w. oraz wiele innych. Państwo przez stulecia znajdowało się pod wpływem różnych mocarstw i wchodziło w ich skład (np. Wielkich Moraw, monarchii wczesnopiastowskiej, Węgier czy monarchii habsburskiej), żeby po pierwszej wojnie światowej wejść w skład Czechosłowacji (w październiku 1918 r.). W tych okresach Słowacja ulegała rozmaitym kulturom i tradycjom, co wpłynęło na jej dziedzictwo. Wczesne dzieje tego kraju są związane z Wielkimi Morawami, drugim w historii państwem słowiańskim, które przyjęło chrzest (pierwszym była Karantania w połowie VIII w. za panowania Kakacjusza, inaczej Gorazda). Chrystianizacja państwa wielkomorawskiego przyspieszyła pod wpływem bizantyjskich misjonarzy z Salonik, Cyryla i Metodego. Przybyli oni na te tereny na prośbę księcia Rościsława w 863 r. Z okresu wczesnochrześcijańskiego pochodzą cenne zabytki romańskiej architektury sakralnej, takie jak Kościół św. Stefana w Nitrze (Kostol sv. Štefana) czy warowny kościółek w miejscowości Haluzice. W czasach panowania Węgier na ziemiach Słowacji zbudowano liczne zamki i pałace, m.in. Zamek Spiski (Spišský Hrad) i zamek w Bojnicach (Bojnický zámok), które do dzisiaj przyciągają rzesze turystów. Okres władania dynastii Habsburgów przyczynił się do powstania na tym obszarze wielu zabytków nawiązujących do gotyku, renesansu czy baroku, takich jak np. XVII-wieczny pałac w Oponicach niedaleko Nitry, czy do rozwoju kurortów i ośrodków uzdrowisko-wypoczynkowych, jak chociażby Rajeckie Teplice (Rajecké Teplice).
Dzisiaj Słowacja stanowi demokratyczny kraj o rozwiniętej gospodarce i dynamicznym sektorze turystycznym. Tutejsze atrakcje przyciągają gości nie tylko z europejskich państw.
WYSOKIE TATRY
Słowacja to niezaprzeczalnie kraj górski. W końcu ponad połowę obszaru (ok. 61 proc.) zajmują tu liczne pasma Karpat Zachodnich i Wschodnich. Najwyższy punkt Słowacji to tatrzański szczyt Gerlach (2655 m n.p.m.). Dlatego opowieść o atrakcjach turystycznych tego państwa należy rozpocząć właśnie od gór.
Tatry, które dzieli się na Zachodnie i Wschodnie (Wysokie i Bielskie), to najwyższe pasmo w Słowacji i jeden z najpiękniejszych regionów Europy Środkowej. To idealne miejsce dla miłośników turystyki górskiej, jazdy na nartach oraz innych form aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu. Wysokie Tatry (Vysoké Tatry), najwyższa część Tatr o charakterze alpejskim, to również obszar o wyjątkowej faunie i florze, gdzie można spotkać wiele gatunków roślin i zwierząt, w tym niedźwiedzie, kozice i świstaki tatrzańskie. Jednym z najpopularniejszych sposobów na poznanie tego regionu jest wspinaczka na szczyty. Liczni miłośnicy górskich wycieczek z całego świata przyjeżdżają tutaj, aby zdobyć najwyższe wierzchołki, jak np. Gerlach, Rysy (2501 m n.p.m.) czy Łomnica (2633 m n.p.m.). Są to jednak dość trudne wyprawy, wymagające dobrej kondycji fizycznej, odpowiednich umiejętności i technicznego przygotowania.
Dla tych, którzy pragną podziwiać piękno Tatr, ale niekoniecznie zdobywać najwyższe szczyty, idealne rozwiązanie stanowią liczne szlaki turystyczne. Są one bardzo różnorodne i dostosowane do różnych poziomów zaawansowania, dzięki czemu każdy znajdzie coś dla siebie. Przepiękne widoki można znaleźć w Dolinie Białej Wody (Bielovodská dolina) czy nad Szczyrbskim Jeziorem (Štrbské pleso).
Górskie jezioro Strbske
NA SŁOWACJĘ NA NARTY
Słowacja to doskonałe miejsce dla miłośników narciarstwa, zarówno tych początkujących, jak i zaawansowanych. Tutejsze piękne górskie krajobrazy stanowią idealną scenerię do uprawiania sportów zimowych. Dlatego nie ma się co dziwić, że Polacy chętnie wybierają słowackie ośrodki narciarskie. Wśród atrakcji zimowych na Słowacji narciarstwo cieszy się największym powodzeniem. Liczne ośrodki oferują szeroką gamę tras zjazdowych – od tych łagodnych przeznaczonych dla początkujących do ekstremalnych dla doświadczonych narciarzy. Jednym z największych z nich jest Jasná w Niżnych Tatrach (Nízke Tatry), która leży niedaleko miasta Liptowski Mikułasz (Liptovský Mikuláš). W tutejszej ofercie dla narciarzy i snowboardzistów znajdziemy ponad 45 km tras zjazdowych, a także szkółkę narciarską dla początkujących. W okolicy natrafimy również na tereny freeride’owe oraz kilka snowparków. Inne popularne miejsce stanowi ośrodek Chopok Juh, usytuowany też na terenie Niżnych Tatr. Oferuje on ponad 30 km tras zjazdowych, a także specjalne szlaki dla wielbicieli narciarstwa biegowego.
Kolejnym lubianym ośrodkiem narciarskim, jednocześnie najwyżej położonym na Słowacji, jest Štrbské Pleso w Wysokich Tatrach. Tutejsze trasy zjazdowe rozciągają się na wysokości ok. 1500 m n.p.m. Przygotowano tu również trasę biegową oraz specjalny teren dla snowboardzistów. Dla amatorów narciarstwa biegowego Słowacja oferuje naprawdę wiele możliwości. Dolina Demianowska (Demänovská dolina) w Niżnych Tatrach przyciąga ich jednym z największych ośrodków w Europie, gdzie mogą pobiegać na nartach po trasach o długości ponad 100 km. Poza tym w niższych grupach i pasmach Karpat, takich jak Małe Karpaty (Malé Karpaty), Białe Karpaty (Biele Karpaty), Góry Inowieckie (Považský Inovec), Rudawy Weporskie (Veporské vrchy) czy Góry Lewockie (Levočské vrchy), znajdują się bardzo dobre tereny dla narciarzy biegowych.
Słowacja stanowi idealne miejsce dla miłośników białego szaleństwa. Tutejsze ośrodki oferują wiele kilometrów profesjonalnie przygotowanych tras zjazdowych, a górskie krajobrazy sprawiają, że uprawianie narciarstwa w tym kraju gwarantuje niezapomniane wrażenia.
WĘDRÓWKI PO DOLINIE DEMIANOWSKIEJ
Dolina Demianowska zachwyca nie tylko zimą – przyciąga turystów o każdej porze roku. To kraina wspaniałych krajobrazów, gdzie można znaleźć wiele atrakcji turystycznych: liczne szlaki górskie oraz stoki narciarskie. Jednak to nie wszystko! W dolinie znajduje się największy w kraju system jaskiń o łącznej długości ponad 40 km. Demianowska Jaskinia Wolności (Demänovská jaskyňa Slobody) i Demianowska Jaskinia Lodowa (Demänovská ľadová jaskyňa) to dwie najbardziej znane i najpiękniejsze jaskinie na Słowacji. Odwiedzający mogą w nich podziwiać piękne formacje skalne: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty czy kaskady naciekowe. Największe wrażenie robią jednak jeziorka, których w Demianowskiej Jaskini Wolności jest kilka, w tym Szmaragdowe, Złote, Czarodziejskie czy tzw. Liliowe jeziorko z rokokowymi lalkami.
Miłośnikom turystyki pieszej Dolina Demianowska oferuje wiele szlaków turystycznych, które prowadzą przez piękne krajobrazy i zabytkowe miasteczka. Szczególnie polecana jest trasa wiodąca na szczyt Chopoka (2024 m n.p.m.), który stanowi trzecią pod względem wysokości górę w Tatrach Niżnych – po Dziumbierze (2043 m n.p.m.) i Štiavnicy (2025 m n.p.m.). Znajduje się tu schronisko turystyczne Kamienna Chata (Kamenna Chatá, potocznie Kamienka, 2000 m n.p.m.), skąd można podziwiać przepiękną górską panoramę. Z Doliny Demianowskiej z przełęczy (położonej na wysokości 1120 m n.p.m.) i centrum informacyjnego Biela Púť kursuje na Chopok również trzyetapowa kolej linowa.
(GÓRSKI) RAJ NA ZIEMI
Przepiękne kaniony, liczne wodospady, skały, kładki i cudne widoki na Tatry to Słowacki Raj (Slovenský raj)! Ten usytuowany na wschodzie kraju obszar krasowy o powierzchni ok. 210 km² to część Rudaw Słowackich (Slovenské rudohorie) – pasma górskiego w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich. To bez wątpienia prawdziwy raj dla miłośników turystyki pieszej oraz wspinaczki, którzy szukają wyzwań i pięknych widoków. Wędrówka po metalowych drabinkach i pomostach w wapiennej, krasowej dolinie Sucha Biała (Suchá Belá), pokonanie szlaku przełomem rzeki Hornad, odpoczynek nad sztucznym zbiornikiem wodnym Palcmanská Maša (zajmującym powierzchnię 0,85 km²) i podziwianie niesamowitych lodowych kształtów w Dobszyńskiej Jaskini Lodowej (Dobšinská ľadová jaskyňa) należą do obowiązkowych punktów aktywnego programu.
Za największą atrakcję Słowackiego Raju uważa się jednak spektakularne wąwozy, których jest wyjątkowo dużo. Najbardziej znane z nich to Sucha Biała, Piecky, Malý Kyseľ i Veľký Kyseľ, Zejmarská roklina, Kláštorská roklina, Kanion Strateński (Stratenský kaňon) czy Wielki Sokół (Veľký Sokol). Wszystkie oferują turystom piękne widoki na wodospady i fantazyjne skalne formacje. Dobszyńska Jaskinia Lodowa, która stanowi unikatowy rezerwat przyrody, jest obowiązkowym punktem zwiedzania Słowackiego Raju. To wyjątkowe miejsce, w którym przez cały rok utrzymuje się zimne powietrze – średnioroczna temperatura w jaskini waha się w granicach –3,8 do +0,5°C. Dzięki temu ściany Dobszyńskiej Jaskini Lodowej pokryte są lodem.
Miłośnikom turystyki pieszej i wspinaczki Słowacki Raj oferuje wiele tras, które prowadzą przez wspaniałe krajobrazy. Najciekawsze szlaki stanowią tzw. ścieżki zabezpieczone – wyposażone w metalowe kładki, drabinki, a czasem łańcuchy ułatwiające poruszanie się po stromych zboczach i wąwozach. Jest w czym wybierać! Przejście wszystkich tras może zająć od kilku do kilkunastu dni. Słowacki Raj to bez wątpienia idealne miejsce na wakacje dla wielbicieli przyrody, turystyki pieszej i wspinaczki. Spektakularne wąwozy, jaskinie i szlaki turystyczne to tylko kilka z wielu atrakcji, które oferuje ten piękny region.
RELAKS W GORĄCYCH ŹRÓDŁACH
Nic tak dobrze nie ukoi zmęczonego ciała i spiętych mięśni, jak relaksacyjna kąpiel w basenach termalnych. Słowacja słynie z gorących źródeł, dlatego po długich pieszych wycieczkach i intensywnym zwiedzaniu warto poświęcić dzień lub dwa na wypoczynek i relaks w tutejszych termach. Jedno z największych i najpopularniejszych centrów wodnych na Słowacji stanowi Tatralandia, aquapark powstały przy Liptowskim Mikułaszu. Ten ośrodek oferuje wiele różnych atrakcji, w tym 14 basenów termalnych z wodą o temperaturze 26–38°C (10 z nich czynnych jest przez cały rok), 28 zjeżdżalni wodnych (6 całorocznych) i rozbudowane centrum wellness i spa z tzw. Celtyckim Światem Saun (Saunowym Światem Celtów) – kompleksem z 21 saunami parowymi, wodnymi oraz kąpielami połączonymi z masażami i zabiegami. Kolejne popularne miejsce to Bešeňová (po polsku Beszeniowa). Tutejszy park termalny zapewnia mnóstwo wodnych atrakcji oraz wspaniały widok na Góry Choczańskie (Chočské vrchy).
W malowniczej górskiej miejscowości Orawice (Oravice) u stóp Tatr Zachodnich znajduje się Meander Ski & Thermal Resort, który stanowi kompleksowe połączenie sportu, rekreacji i relaksu. W tym ośrodku oddano do użytku ponad 12 km tras zjazdowych. Dolna stacja kolejki linowej usytuowana jest zaledwie 50 m od wejścia do aquaparku. Wszystkie baseny wypełnia w 100 proc. woda geotermalna (o temperaturze od 28 do 38°C). AquaCity Poprad to rozbudowane centrum wodne położone niedaleko granicy z Polską. W tutejszym aquaparku znajduje się 13 krytych i odkrytych basenów z wodą termalną o temperaturze od 28 do 38°C, mnóstwo zjeżdżalni wodnych i ponad 350 atrakcji. Działa tu największe dwupiętrowe centrum wellness na Słowacji – Fire & Water Wellness & Spa, w którym czekają na gości różnego rodzaju sauny i pomieszczenia inhalacyjne, sauna ceremonialna, gdzie odbywają się pokazy saunowe, a także pomieszczenia relaksacyjne, jaskinia lodowa, basen relaksacyjny, tzw. zatoka miłości i jacuzzi. Woda w basenach termalnych w AquaCity Poprad pochodzi z głębokości 1,3 tys. m i zawiera ponad 20 minerałów, które mają dobroczynny wpływ na zdrowie. Osoby poszukujące bardziej wyrafinowanego wypoczynku w termach powinny wybrać się do uzdrowiska Rajecké Teplice. Kompleks Spa Aphrodite Rajecké Teplice został wybudowany w stylu antycznym, a pobyt w nim jest istną ucztą dla ciała i ducha. Kąpiel w większości basenów ma działanie relaksujące i uspokajające, co stanowi idealne dopełnienie udanego wyjazdu na Słowację.
WSZYSTKIE ATRAKCJE SPISZU
Spisz (Spiš) to historyczny region, położony w Centralnych i Wewnętrznych Karpatach Zachodnich, który zdecydowanie zasługuje na uwagę podczas planowania słowackich wojaży. Uważa się go za jedno z najpiękniejszych i najciekawszych pod względem turystycznym miejsc na Słowacji, z bogatą historią, kulturą i malowniczymi krajobrazami. Na jego terenie znajduje się wiele atrakcyjnych miasteczek, zamków, kościołów i innych zabytków, które co roku przyciągają rzesze turystów. Z historycznych ciekawostek warto wskazać, że Spisz przez ponad 350 lat należał do królów polskich (od 1412 r.). Polska utraciła ten region w 1769 r., kiedy to podczas konfederacji barskiej cesarzowa Maria Teresa (1717–1780) zagarnęła starostwo spiskie, a później także czorsztyńskie, nowotarskie i sądeckie. Obecnie do Polski należy jedynie malutka część tego regionu. Jego powierzchnia wynosi mniej więcej 3,7 tys. km², części słowackiej – ok. 3,5 tys. km², części polskiej – 195,5 km². A co oferuje słowacki Spisz? O kilku atrakcjach tej krainy już wspomniałam, chociażby o Dobszyńskiej Jaskini Lodowej czy Słowackim Raju. Największe lub najbardziej znane miejscowości regionu to Poprad, Kieżmark (Kežmarok), Nowa Wieś Spiska (Spišská Nová Ves), Lewocza (Levoča), Spiskie Podgrodzie (Spišské Podhradie) ze Spiską Kapitułą (Spišská Kapitula) i Stara Lubowla (Stará Ľubovňa).
Jedną z najważniejszych atrakcji Spiszu stanowi średniowieczny Zamek Spiski, wpisany w 1993 r. ze związanymi z nim zabytkami kulturalnymi na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO (po rozszerzeniu wpisu w 2009 r. nosi on nazwę „Lewocza i Spisz wraz z zabytkami kultury”). Ten kompleks zamkowy, pochodzący z przełomu XI i XII w., był m.in. ważnym punktem obrony przed najazdami tatarskimi. Zajmuje on powierzchnię ok. 25 ha, co czyni go jedną z największych tego typu budowli w Europie Środkowej. Dziś można tutaj zobaczyć pozostałości murów obronnych, kaplicę oraz wieżę, z której rozciąga się piękny widok na okolicę. Jedynie 20 km od polskiej granicy wznosi się kolejny zamek – Zamek Lubowelski (Hrad Ľubovňa lub Ľubovniansky hrad) z końca XIII stulecia, który niegdyś pozostawał w zastawie u królów polskich (od listopada 1412 r.).
Warto zobaczyć tu również Skansen w Starej Lubowli (Ľubovniansky skanzen), położony malowniczo pod zamkowym wzgórzem. Przepięknie prezentuje się w nim greckokatolicka drewniana cerkiew z Matysowej (z 1833 r.), poświęcona Archaniołowi Michałowi.
Spisz to także urocze miasteczka i wioski, w których ukryte są prawdziwe architektoniczne perełki. W Spiskim Czwartku (Spišský Štvrtok) stoi pierwotnie romańsko-gotycki Kościół św. Władysława (Kostol svätého Ladislava) z XIII w. Z kolei w klimatycznej Lewoczy najważniejsze zabytki stanowią renesansowy budynek dawnego ratusza i Bazylika św. Jakuba (Bazilika svätého Jakuba), ukończona przed 1370 r. Warto odwiedzić Spiską Kapitułę – siedzibę biskupów Spiszu, do 1948 r. samodzielne miasteczko warowne, a obecnie dzielnicę miasta Spiskie Podgrodzie. Miejsce to nazywa się nawet „słowackim Watykanem”.
Na liście atrakcyjnych spiskich miejscowości nie mogło zabraknąć Kieżmarku. Początki tego ośrodka na szlaku handlowym łączącym Węgry z Polską sięgają XIII stulecia (w 1269 r. uzyskał on prawa miejskie). W ciągu wieków Kieżmark rozwijał się, bogacił i zyskał wiele pięknych zabytków. W 1380 r. stał się wolnym miastem królewskim, obdarzanym następnie licznymi przywilejami. W 1423 r. został w nim odnowiony pokój w Lubowli z 1412 r. pomiędzy królem Polski Władysławem Jagiełłą (ok. 1352/1362–1434) a władcą Węgier i Niemiec Zygmuntem Luksemburskim (1368–1437). Jeden z największych skarbów Kieżmarku stanowi Zamek Kieżmarski (Kežmarský zámok lub Kežmarský hrad), którego budowę rozpoczęła w XV stuleciu wpływowa węgierska rodzina szlachecka Zápolyów. Jego wnętrza skrywają bogate zbiory historyczne, w tym meble, zbroje i oręż, a także eksponaty związane z dziejami miasta. Kolejną atrakcją Kieżmarku jest górujący nad trójkątnym rynkiem klasycystyczny ratusz, który uchodzi za jeden z najpiękniejszych zabytków Słowacji. Spacer po tym spiskim mieście stanowi czystą przyjemność. Z kolei bliska odległość od Tatr sprawia, że Kieżmark jest dobrą bazą wypadową w góry.
SZLAKIEM SŁOWACKICH ZAMKÓW
Słowacja może pochwalić się wieloma zamkami i pałacami. Są one nie tylko wspaniałymi dziełami architektury, lecz także skrywają w sobie mnóstwo ciekawych sekretów, historii i legend. W tym malutkim kraju znajduje się ponad sto zamków oraz co najmniej dwa razy tyle pałaców. Na Słowacji natrafimy na ruiny twierdz obronnych, majestatyczne zamki wzniesione na stromych skałach i reprezentacyjne pałace. A zatem gdzie szukać najciekawszych budowli?
Niedaleko miejscowości Spiskie Podgrodzie wznosi się wspomniany już przeze mnie Zamek Spiski. To obowiązkowa pozycja na trasie podróży przez słowacki Spisz. W Bojnicach znajduje się bajkowy Zamek Bojnicki (Bojnický zámok lub Bojnický hrad), zbudowany w XIII w., a następnie przebudowany w stylu gotyckim i renesansowym. Ten romantyczny obiekt otacza piękny park, którego część stanowi najstarszy, założony w 1955 r., ogród zoologiczny na Słowacji (Národná zoologická záhrada Bojnice). We wnętrzach mieści się muzeum, gdzie można zobaczyć zbiory związane z historią zamku oraz wystawy sztuki (Múzeum Bojnice, oddział Słowackiego Muzeum Narodowego – Slovenské národné múzeum).
Na skale nad rzeką Orawą dumnie wznosi się Zamek Orawski (Oravský hrad). Zbudowany został na sposób „orlego gniazda” w XIII stuleciu, a później przeszedł przebudowę w stylu renesansowym i neogotyckim. Dzisiaj cały kompleks składa się z dolnego, średniego i górnego zamku, pałaców, fortyfikacji i wież. Obecnie jest to popularna atrakcja turystyczna, a wewnątrz Zamku Orawskiego znajduje się Orawskie Muzeum z wieloma interesującymi ekspozycjami. Planując wycieczkę do stolicy Słowacji – Bratysławy, warto poświęcić czas na odwiedzenie zamku Devín (po polsku również Dziewin). Okazałe średniowieczne ruiny osadzone na potężnej skale robią wrażenie na zwiedzających. Zamek został wzniesiony w strategicznym miejscu, u ujścia rzeki Morawy do Dunaju, a w jego historii zapisała się nawet polska karta. Otóż na początku XI w. należał on do polskiego władcy Bolesława Chrobrego (967–1025).
Na skale zbudowany jest także potężny Zamek Trenczyński (Trenčiansky hrad). Jego złoty okres przypada na czasy (od 1296 r.), gdy właścicielem Trenczyna (słow. Trenčín) był węgierski możnowładca Mateusz Czak (węg. Máté Csák, ok. 1260–1321), suwerennie władający zachodnią częścią dzisiejszej Słowacji, określany mianem Pana Wagu i Tatr. Zamek stał się ośrodkiem jego wielkiego państwa feudalnego. Tutejszy dwór w niczym nie ustępował królewskiemu. Mateusz Czak powiększył znacznie zamek, umocnił wieżę oraz dobudował górny pałac (tzw. Matúšovy hrad) i nowe umocnienia. W połowie XVI w. kompleks przeszedł liczne przebudowy w stylu renesansowym. Wzmocniono go też na wypadek napaści tureckiej. Obecnie odbywa się tu wiele wystaw, koncertów, średniowiecznych rekonstrukcji, a wśród turystów dużą popularnością cieszy się nocne zwiedzanie Zamku Trenczyńskiego.
Pisząc o interesujących zamkach i pałacach na Słowacji, nie można pominąć Zamku w Nitrze (Nitriansky hrad) z pałacem biskupim i Katedrą św. Emmerama – najcenniejszym obiektem grodu, czy chociażby Zamku Czerwony Kamień (Hrad Červený Kameň) z potężnymi fortyfikacjami. U naszych południowych sąsiadów warto zobaczyć także pałace z romantycznymi parkami w stylu angielskim, np. Betliar (Kaštieľ v Betliari), Dolná Krupá czy Mojmírovce. Dobrym pomysłem będzie z pewnością zorganizowanie tematycznego wyjazdu na Słowację szlakiem zamków i pałaców.
BRATYSŁAWA, CZYLI UFO I ROGALE
Bratysława, jedna z najmłodszych stolic na świecie, często jest pomijana przez turystów w ich planach wyjazdowych. Graniczy ona z dwoma państwami – na południu z Węgrami, a na zachodzie z Austrią. Bliskość Wiednia (tylko ok. 80 km) czy Budapesztu (mniej więcej 200 km) sprawia, że dla wielu podróżujących słowacka stolica stanowi tylko punkt na trasie. W Bratysławie warto jednak zatrzymać się choćby na jeden dzień. Jest to dość kameralna stolica (zamieszkana przez 475 tys. osób), której historyczne centrum można bez problemu zwiedzić pieszo.
Stare Miasto (Staré Mesto) wygląda jakby zostało stworzone do niespiesznych spacerów. Jego poznawanie warto rozpocząć od placu imienia słowackiego poety, dramatopisarza i tłumacza Pawła Országha Hviezdoslava (1849–1921) przed Słowackim Teatrem Narodowym (Slovenské národné divadlo). Historyczny gmach robi ogromne wrażenie, a sam elegancki plac (Hviezdoslavovo námestie) to popularne miejsce spotkań towarzyskich. Działa tu mnóstwo restauracji i kawiarni. Stare Miasto uatrakcyjniają oryginalne rzeźby, a jedną z nich stanowi Čumil. Ten pomnik przedstawia kanalarza, który wychyla się z otwartego włazu kanalizacyjnego i obserwuje przechodniów z poziomu ulicy. Na Starym Mieście znajdziemy jeszcze dwie interesujące rzeźby. Pierwsza z nich, stojąca przy Sedlárskej ulicy, niedaleko głównego placu słowackiej stolicy (Hlavné námestie), prezentuje Pięknego Ignacego (Schöne Náci, wł. Ignác Lamár, 1897–1967) – znaną postać międzywojennej i powojennej Bratysławy, pochodzącą z mieszanej rodziny (jego ojciec był Węgrem, a matka Niemką), a druga – żołnierza napoleońskiego.
Staré Mesto zwraca uwagę wieloma zabytkowymi budynkami i kościołami, takimi jak najstarszy ratusz w kraju, ukończony w stylu gotyckim pod koniec XV w. (Stará radnica), czy też majestatyczna Katedra św. Marcina (Katedrála svätého Martina), która stanowi jeden z symboli miasta. Świątynia przez 300 lat pełniła funkcję kościoła koronacyjnego królów węgierskich. Jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Bratysławy jest jednak Brama Michalska (Michalská brána) – jedyna zachowana brama miejska w stolicy Słowacji. Wzniesiono ją ok. 1300 r., a ośmioboczną, 51-metrową wieżę postawiono na początku XVI stulecia i do dziś zachwyca ona swoją architekturą. Z jej szczytu można podziwiać panoramę miasta i okolic. Podczas zwiedzania słowackiej stolicy nie wypada pominąć Zamku Bratysławskiego (Bratislavský hrad). Położony na wzgórzu w centrum Bratysławy, nad brzegiem Dunaju, na przestrzeni wieków zmieniał nie tylko swój wygląd, ale i przeznaczenie. Z fortecy obronnej przekształcił się w wygodną książęcą siedzibę, następnie w szkołę katolicką, żeby ostatecznie pełnić funkcję koszar (od 1802 r.). Dziś w zamku mieści się Muzeum Historyczne (Historické múzeum), które stanowi część Słowackiego Muzeum Narodowego (Slovenské národné múzeum).
Z zamkowego wzgórza rozpościera się wspaniały widok – z jednej strony na Stare Miasto, a z drugiej na Dunaj i bratysławskie UFO. A o co chodzi z tym UFO? „Latający spodek” stanowi zwieńczenie Nowego Mostu (Mostu Słowackiego Powstania Narodowego – Most Slovenského národného povstania). Znajduje się on na wysokości ponad 84 m, więc jest jednym z najpopularniejszych punktów widokowych w mieście. Spacerując po Bratysławie, warto zawędrować pod tzw. Niebieski Kościółek. To secesyjny, jednonawowy Kościół św. Elżbiety (Kostol svätej Alžbety albo Modrý kostolík), a swój przydomek zawdzięcza błękitnemu kolorowi zewnętrznych ścian. Ufundował go cesarz Franciszek Józef I (1830–1916), który w ten sposób chciał uczcić pamięć swojej tragicznie zmarłej żony, cesarzowej Elżbiety, zwanej Sisi (1837–1898).
Stolica Słowacji ma naprawdę wiele do zaoferowania turystom. Na zwiedzających, którzy chcą poznać historię i kulturę tego pięknego miasta, czekają piękne zabytki, muzea, parki i wiele innych atrakcji. Oczywiście jego poznawanie nie byłoby kompletne bez skosztowania tradycyjnych słowackich potraw. W Bratysławie trzeba wybrać się na bryndzové halušky (po polsku bryndzowe haluszki), czyli kluseczki z ciasta ziemniaczano-mącznego (haluszki) serwowane z bryndzą (serem z mleka owczego) i polewane roztopioną słoniną i skwarkami, oraz zupę kapustnica z kiszonej kapusty (z mięsem i ziemniakami). Wśród turystów prym wiodą takie potrawy jak smażony ser z frytkami i sosem tatarskim (ulubione danie mojego męża) oraz zupa czosnkowa w bochenku. W słowackiej stolicy warto też spróbować tradycyjnych bratysławskich rogalików. Przepis na nie pochodzi ponoć aż z XVII stulecia, kiedy to wiedeński piekarz, chcąc uhonorować króla Polski Jana III Sobieskiego (1629–1696) po zwycięskiej bitwie pod Wiedniem, upiekł słodkie rożki w kształcie szlacheckich wąsów. Pyszne rogale z nadzieniem makowym, migdałowym czy orzechowym można kupić w Bratysławie do dziś.
KULTURALNE KOSZYCE
Położone na wschodzie kraju Koszyce są bez wątpienia jednym z najpiękniejszych miast Słowacji. To ważny ośrodek kulturalny, pełen historii i zabytków. W 2013 r. – wraz z francuską Marsylią – pełnił on zaszczytną funkcję Europejskiej Stolicy Kultury. Koszyce, zamieszkiwane przez ok. 230 tys. osób, są obecnie drugim co do wielkości miastem w kraju. W VII stuleciu istniały tutaj osiedla koczowniczego ludu Awarów. Początek osadnictwa słowiańskiego datuje się na VIII w. W IX stuleciu tereny dzisiejszych Koszyc wchodziły w skład Księstwa Nitrzańskiego, które było niezależne do 833 r., kiedy to książę Mojmir I przyłączył je do Wielkich Moraw. Pod koniec XI w. włączono je do Królestwa Węgier. Duże wpływy węgierskie oraz habsburskie odcisnęły swoje piętno na architekturze i kulturze miasta. Najważniejszy zabytek Koszyc stanowi z całą pewnością Katedra św. Elżbiety (Dóm svätej Alžbety). Jest to jedna z najpiękniejszych gotyckich świątyń na Słowacji, której budowę rozpoczęto w XIV stuleciu. Wewnątrz znajduje się wiele cennych dzieł sztuki, takich jak ołtarz św. Elżbiety, statua Maryi Niepokalanie Poczętej czy liczne freski.
Życie kulturalne i towarzyskie Koszyc kręci się wokół ulicy Głównej (Hlavná), która pełni funkcję deptaka z mnóstwem kawiarni, restauracji i pubów. Warto zajrzeć do XV-wiecznej kamienicy Levočský dom, w której znajduje się lokalny browar (Pivovar Hostinec). Miłośnicy kultury będą z pewnością zachwyceni Muzeum Wschodniosłowackim (Východoslovenské muzeum). Można w nim podziwiać tzw. koszycki złoty skarb (košický zlatý poklad), czyli kolekcję 2920 złotych monet odkrytą 24 sierpnia 1935 r. Muzeum jest jednym z największych na Słowacji, zgromadzono tu ponad 500 tys. eksponatów. Koszyce zachwycają zabytkami i przyjazną atmosferą. To nie tyle miejsce, o którym uczymy się z podręczników do historii, ile przede wszystkim interesująca propozycja na udany weekendowy wypad.
MAŁOKARPACKI SZLAK WINNY
Słowacja, choć nie kojarzy się tak mocno z winem jak sąsiednie Austria czy Węgry, ma długą tradycję uprawy winorośli i produkcji szlachetnego trunku. Na terenie kraju znajduje się wiele malowniczych winnic. Warto je odwiedzić, aby spróbować słowackich win i poznać lokalną winiarską kulturę.
Największym i najbardziej cenionym winnym szlakiem na Słowacji jest Małokarpacki Szlak Winny (Malokarpatská vínna cesta – MVC), który powstał w 1995 r. i zrzesza 25 miast i gmin. Winna droga prowadzi przez ponad 250 piwnic z winem w starych królewskich miastach, takich jak Święty Jur (Svätý Jur), Pezinok, Modra i Trnawa. Dwa razy w roku piwniczki rozsiane od Bratysławy aż do Trnawy otwierają swoje drzwi i witają gości najlepszymi trunkami podczas Dni Otwartych Piwnic. Tutejsze zbocza Małych Karpat idealnie nadają się do uprawy winorośli, a wiedzieli o tym już starożytni Rzymianie, którzy zakładali na tym obszarze pierwsze winnice. W regionie dominują wina białe, takie jak rizling vlašský (welschriesling) czy veltlínske zelené (grüner veltliner), ale są też wina czerwone, jak frankovka modrá (blaufränkisch) czy svätovavrinecké (St. Laurent).
Kolejny popularny region winiarski na Słowacji stanowi Tokaj, leżący na południowym wschodzie kraju (w powiecie Trebišov), niedaleko granicy z Węgrami. Został on oficjalnie ustanowiony w 1737 r. Okazuje się, że słynny tokajski region winiarski (Vinohradnícka oblasť Tokaj) to dzisiaj nie tylko Węgry! Zalicza się do niego również należące od 1920 r. do Słowacji (w wyniku traktatu w Trianon) miejscowości – Slovenské Nové Mesto (węg. Újhely), Viničky (węg. Szőlőske), Malá Tŕňa (węg. Kistoronya) i Veľká Tŕňa (węg. Nagytoronya). O wspaniałym smaku tutejszych szlachetnych trunków decydują łagodny i ciepły klimat, urodzajne gleby oraz unikatowy skład pleśni w winnych piwnicach. Wśród odmian winorośli dominuje biały szczep furmint. Najlepsze tokajskie wina przechowuje się przez wiele lat, aby ich smak i aromat był jeszcze bogatszy.
Oprócz wymienionych regionów i miejscowości winnice znajdują się także w okolicach miasta Dolný Kubín. Dla wielu może stanowić niespodziankę, że Słowacja to idealne miejsce dla miłośników trunku Bachusa. Wina słowackie, mimo iż mniej znane od tych pochodzących z sąsiednich Węgier, zyskują coraz większą popularność i z pewnością zasługują na spróbowanie.
NIEOCZYWISTE ATRAKCJE SŁOWACJI
Chyba nikogo nie trzeba już przekonywać, że Słowacja jest krajem obfitującym w atrakcje turystyczne. Oprócz popularnych i dobrze znanych miejsc, takich jak Wysokie Tatry, Słowacki Raj czy Bratysława, istnieją też mniej znane, lecz równie ciekawe, które warto odwiedzić. Należy do nich bez wątpienia wieś Cziczmany (Čičmany) w Rajeckiej Dolinie (Rajecká dolina). Miejscowość ta słynie z pięknie malowanych drewnianych domów, które stały się jednym z symboli kultury ludowej na Słowacji. Zabezpieczano je zawsze wapnem, a od czasu do czasu wokół ich drzwi czy okien pojawiały się drobne wzory geometryczne. W Cziczmanach w 1921 r. wybuchł wielki pożar, a w ramach odbudowy wioski zorganizowano konkurs na najładniej ozdobione domostwo – i tak to się wszystko zaczęło… Obecnie możemy podziwiać tutaj ok. 130 malowanych domów i zabudowań, a wzory stały się bardziej zróżnicowane i przyciągają wzrok turystów.
Ostatnimi czasy popularną atrakcją stały się tzw. spacery w koronach drzew. Na Słowacji również znajdziemy miejsce, w którym można obserwować otaczający nas świat z tej ciekawej perspektywy. Tuż przy polskiej granicy, w Dolinie Bachledzkiej (Bachledova dolina), w obrębie miejscowości Zdziar (Ždiar), znajduje się słowacka ścieżka w koronach drzew – Bachledka. Zachwycają tu widoki roztaczające się z tarasu wieży o wysokości 32 m, skąd widać doskonale szczyty Tatr Bielskich (Belianske Tatry), cudowną panoramę Pienin czy malownicze Zamagurze (Zamagurie). Łączna długość ścieżki wynosi 1234 m. To wręcz idealny pomysł na jednodniowy rodzinny wypad na Słowację!
A może wybierzemy wizytę w „żywym skansenie”? Wilkoliniec (Vlkolínec) został nazwany najpiękniejszą wioską Słowacji, a do tego jest wpisany od 1993 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Ta urocza miejscowość, położona w paśmie Wielka Fatra (Veľká Fatra), słynie z pięknych drewnianych domów oraz cudownych górskich krajobrazów. O jej wyjątkowości świadczy doskonale zachowany zespół, złożony z 45 budowli charakterystycznych dla tradycyjnego osadnictwa wiejskiego w Europie Środkowej. Podziwiać tutaj można typowe dla górskich obszarów Słowacji budownictwo, oryginalne, pochodzące w większości z XIX w., domy chłopskie z kamiennymi fundamentami, o ścianach pomazanych gliną. Warto zajrzeć do Domu Rolnika (Rolnický dom), galerii obrazów oraz poszukać studni i szopy pasterzy. Wycieczka do wsi Wilkoliniec to podróż do miejsca, gdzie czas się zatrzymał, a ludowe tradycje są nadal obecne w życiu mieszkańców.
SŁOWACJA – KRAJ NIESPODZIANEK
Słowacja zdaje się wciąż nieodkrytym skarbem Europy. Mimo iż turystyka stanowi jeden z kluczowych sektorów gospodarki kraju, to jednak przemierzając tutejsze drogi, nie spotkamy tłumów. Dla podróżujących może stanowić to nie lada atut, bo czyż nie wypoczywa się lepiej, chłonąc w spokoju sielskie krajobrazy? Kraj przyciąga pięknymi górskimi widokami, swoimi dziewięcioma dziewiczymi parkami narodowymi, zabytkowymi miastami i wioskami, wspaniałymi pałacami i zamkami oraz relaksującymi basenami termalnymi. Oferta turystyczna Słowacji jest niezmiernie bogata, dlatego warto zapoznać się bliżej z naszym południowym sąsiadem.
