Trzynaście skarbów Polski z Listy Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO

SYLWIA JEDLAK

 

FOT. ARCHIWUM WWW.WARSAWTOUR/PL
<< Logo Listy Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO jest prostym znakiem graficznym. Ciągła linia łączy wewnętrzny romb, który symbolizuje dzieła ludzkich umiejętności i kultury, oraz okalający go okrąg, oznaczający bogactwo natury. Jego projekt wykonał belgijski artysta Michel Olyff. Od 1978 r. umieszcza się je w miejscach objętych szczególną ochroną UNESCO. W tym samym roku pojawiło się też po raz pierwszy w Polsce – Krakowie i Wieliczce. >>

Samo UNESCO (United Nations Organization for Education, Science and Culture – Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury) utworzono w Londynie 16 listopada 1945 r. Konwencja dotycząca międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony najcenniejszych zabytków kultury i pomników przyrody została jednak przyjęta dopiero w 1972 r. Na drugiej sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa (World Heritage Committee) w 1978 r. powstała pierwsza lista zawierająca 12 miejsc, na której znalazły się również 2 obiekty z naszego kraju – Stare Miasto w Krakowie i Kopalnia Soli w Wieliczce. Do dziś (stan na grudzień 2012 r.) zarejestrowano już 962 obiekty ze 157 państw świata.

 

Na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO znajduje się obecnie 13 miejsc w Polsce. Dla porównania na Litwie umieszczono na niej 4 obiekty, na Białorusi – 4 (w tym jeden leżący na polsko-białoruskiej granicy, czyli Puszczę Białowieską), a na Ukrainie – 5. Większą liczbą wpisów mogą się pochwalić nasi południowi sąsiedzi: Słowacja (7) i Czechy (12). Na terytorium Niemiec zarejestrowano już natomiast aż 37 szczególnie chronionych obszarów i zabytków (wśród nich jeden położony na polsko-niemieckiej granicy – Park Mużakowski). Europejskimi rekordzistami pod tym względem są jednak Włochy (47) i Hiszpania (44).

 

UNESCO W POLSCE

Od 1956 r. działa w naszym kraju Polski Komitet ds. UNESCO, który funkcjonuje jako organ pośredniczący między organizacją (posiadającą siedzibę w Paryżu) i polskimi instytucjami rządowymi oraz pozarządowymi. Przewodniczy mu obecnie profesor Andrzej Rottermund. Komitet z jednej strony nadzoruje wypełnianie zobowiązań wynikających z aktów normatywnych UNESCO, a z drugiej reprezentuje Polskę na forum międzynarodowym. Podejmuje również działania na rzecz polskiej współpracy z innymi państwami zrzeszonymi w tej organizacji (łącznie jest ich 195).

Promocją i dbaniem o utrzymanie w odpowiednim stanie rodzimych obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości zajmuje się m.in. Lokalna Organizacja Turystyczna „Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO”. Liczy ona obecnie 20 członków. Współpracuje nie tylko z Narodowym Instytutem Dziedzictwa, Polską Organizacją Turystyczną oraz innymi lokalnymi krajowymi strukturami wspierającymi rozwój turystyki, lecz także z podmiotami zagranicznymi. Liga ma na celu propagowanie wartości chronionego dobra kulturalnego i przyrodniczego oraz wspieranie jej członków w pozyskiwaniu funduszy na konserwację i renowację.

W tym wydaniu magazynu All Inclusive chciałabym przedstawić trzynaście polskich skarbów, które międzynarodowa organizacja UNESCO umieściła na swojej prestiżowej liście. Kierowała się przy tym wyborze jednym lub kilkoma z 10 obowiązujących obecnie kryteriów wpisu (4 dotyczącymi identyfikacji dziedzictwa naturalnego i 6 – kulturowego).

 

Historyczne centrum Krakowa i Kopalnia Soli W Wieliczce

W 1978 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO trafiły od razu dwa polskie obiekty: Stare Miasto w Krakowie i Kopalnia Soli w Wieliczce. Jednocześnie były to jedne z pierwszych 12 miejsc objętych ochroną tej organizacji na świecie (obok nich znalazły się m.in. miasto Quito – stolica Ekwadoru czy Park Narodowy Gór Semien w Etiopii). Obie nasze perełki zostały zaklasyfikowane na podstawie kryterium IV, które dotyczy budowli i terenów ilustrujących znaczące etapy w historii ludzkości.

Krakowskie Stare Miasto znalazło się w spisie wraz ze Wzgórzem Wawelskim oraz dawnymi dzielnicami Kazimierzem i Stradomiem. Według ekspertów w granicach tego obszaru leży największy w Europie rynek miejski. Poza tym jest to skupisko wielu zabytkowych budowli: pałaców, kamienic, synagog i kościołów. Na szczególną uwagę zasługują także pozostałości murów miejskich z XIV w., budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego (najstarszej polskiej uczelni wyższej) i gotycka Katedra na Wawelu pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa Męczennika i św. Wacława, miejsce pochówku królów Polski, bohaterów i wieszczów narodowych. Warto dodać, że od niedawna dzięki Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa można bliżej zapoznać się z dziejami niegdysiejszej stolicy państwa. Pod zabytkowymi Sukiennicami otwarto we wrześniu 2010 r. unikatową wystawę Śladem europejskiej tożsamości Krakowa – szlak turystyczny po podziemiach Rynku Głównego, przedstawiającą kolejne etapy rozwoju zespołu miejskiego opisane na podstawie badań archeologicznych.

FOT. KOPALNIA SOLI „WIELICZKA”/RAFAŁ STACHURSKI

 

Kopalnia Soli w Wieliczce (Kopalnia Soli „Wieliczka”) jako przedsiębiorstwo liczy sobie ponad 700 lat. Sól kamienną zaczęto tutaj wydobywać w XIII w. – powstały wtedy pierwsze szyby. Dziś znajduje się tu 9 poziomów i ok. 245 km chodników. Kopalnia jest czynna nieprzerwanie od średniowiecza (choć w 1996  r. zaprzestano eksploatacji wprost ze złóż), co sprawia, że stanowi unikat na skalę światową. Składa się m.in. z zabytkowych komór z licznymi rzeźbionymi w solnych bryłach posągami i zdobieniami oraz bogatej kolekcji obiektów techniki górniczej, w tym unikatowych kieratów, konnych maszyn wyciągowych. Położona na głębokości 101 metrów Kaplica św. Kingi wykonana została w całości z soli, włącznie z posadzką i olbrzymimi żyrandolami. Kopalnię Soli w Wieliczce uważa się za jedyny w swoim rodzaju pomnik polskiego przemysłu. Jako pierwsza w Polsce otrzymała prawo sygnowania swoich produktów własnym znakiem firmowym. Odwiedzający kopalnię mogą obecnie obejrzeć jej wspaniały kompleks podczas wędrówki trzema trasami: turystyczną – prezentującą górnicze wyrobiska, podziemne kaplice czy solne jeziorka, muzealną, czyli ekspozycję Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka pokazującą budowę złóż, bogatą historię i technikę wydobycia soli, oraz górniczą – wdrażającą w trudy pracy górnika. Miejscowa placówka muzealna działa prężnie od 1951 r. Jest spadkobiercą historycznych tradycji Żup Krakowskich obejmujących kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. W zbiorach muzeum znajdują się cenne obiekty techniki górniczej. To jedna z największych górniczych instytucji muzealnych w Europie. Posiada dwie ekspozycje stałe: podziemną – usytuowaną na 3 poziomie zabytkowej kopalni (na głębokości 135 metrów), oraz na powierzchni – zlokalizowaną w średniowiecznym Zamku Żupnym, który stanowił siedzibę zarządu żupy solnej od końca XIII w. do 1945 r.

 

Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945)

Zabudowania hitlerowskich obozów na terenie Oświęcimia i Brzezinki objęto ochroną UNESCO w 1979 r. jako obiekt spełniający wymóg kryterium VI – bycia powiązanym bezpośrednio lub materialnie z wydarzeniami o wyjątkowo uniwersalnym znaczeniu dla ludzkości. Miejsce to figuruje na liście w charakterze symbolu – reprezentuje wszystkie tego typu ośrodki na świecie. Auschwitz-Birkenau był największym zespołem na terenie ówczesnej III Rzeszy. Zaczął funkcjonować w 1940 r. jako obóz koncentracyjny dla więźniów politycznych, głównie Polaków podejrzewanych o działanie w ruchu oporu. W 1942 r. w rozbudowanym już kompleksie rozpoczęto masową zagładę ludności pochodzenia żydowskiego w komorach gazowych. Szacuje się, że do 1945 r. zginęło tutaj ok. 1,1 mln osób, jednak dokładna liczba ofiar nie jest znana, ponieważ przygotowując się do likwidacji obozów, Niemcy zniszczyli większość zgromadzonej w nich dokumentacji. Dzisiaj Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau udostępnia teren i zabudowania zwiedzającym oraz zapewnia im opiekę przewodnika. Wizyta w tym miejscu stanowi niewątpliwie przestrogę przed tym, do czego zdolny może być człowiek wobec drugiego człowieka…

 

Puszcza Białowieska

Transgraniczny obszar Puszczy Białowieskiej wpisano na listę w dwóch etapach. W 1979 r. znalazł się na niej polski Białowieski Park Narodowy, a w 1992 r. – część tego rozległego lasu leżąca na Białorusi (także znajdująca się pod ochroną parku narodowego). Tutejszy ekosystem uznano za zjawisko przyrodnicze o wyjątkowym znaczeniu (kryterium VII dla obiektów naturalnych), ponieważ stanowi on fragment pierwotnego lasu mieszanego Europy, który pozostał wolny od wpływów działalności ludzkiej. W jego obrębie żyją przedstawiciele rzadkich gatunków fauny, m.in. rysie, wydry czy wilki (podlegające w Polsce ścisłej ochronie!). Puszcza Białowieska słynie jednak przede wszystkim z restytucji żubrów (Bison bonasus), które wyginęły na tych terenach całkowicie po I wojnie światowej (w 1919 r.). Dzięki sprowadzeniu osobników z zamkniętych hodowli i rozmnożeniu ich w specjalnym rezerwacie udało się odtworzyć w 1952 r. wolno żyjące stado. Część odłowionych żubrów przewieziono na obszar za białoruską granicą, aby stworzyć również tam wolną populację tych zwierząt. Obecnie puszczę (po obu stronach granicy) zamieszkuje ok. 800 osobników. Białowieski Park Narodowy jest jedynym obiektem przyrodniczym w Polsce znajdującym się na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO i noszącym miano Rezerwatu Biosfery.

 

Historyczne centrum Warszawy

Warszawska Starówka i jej okolice zostały niemal zrównane z ziemią w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 r. Po wojnie – ze względu na dużą wartość historyczną i architektoniczną zabudowy tej części miasta – podjęto decyzję o rekonstrukcji Starego Miasta. Znaczenie tej wielkiej odbudowy, przeprowadzonej z zachowaniem oryginalnych fragmentów zabytkowych budynków na podstawie wnikliwych badań ikonograficznych i historycznych, w oparciu o wykonane przed wojną rysunki inwentaryzacyjne, zdjęcia oraz plany, skłoniło organizację UNESCO do umieszczenia Starówki na swojej prestiżowej liście w 1980 r. Na ulicy Zapiecek wmurowano tablicę pamiątkową przypominającą o tym wydarzeniu. W 1948 r. podjęto decyzję o umieszczeniu Muzeum Historycznego m. st. Warszawy przy Rynku Starego Miasta w 11 kamienicach tzw. strony Dekerta (prezydenta Warszawy w 1790 r.), która stanowi najbardziej reprezentacyjną północną pierzeję. W kwietniu 2012 r. zakończono kilkuletnie prace konserwatorsko-remontowe w staromiejskich piwnicach znajdujących się w 5 lokalizacjach. Dla zwiedzających Warszawę przygotowano w nich interesujący podziemny szlak turystyczny pozwalający poznać burzliwe dzieje Starego Miasta. Początek trasy stanowi Centrum Interpretacji Zabytku, gdzie mieści się wystawa prezentująca stołeczną Starówkę jako zespół zabytkowy wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Obecnie pełne atrakcji warszawskie Stare Miasto należy do najczęściej odwiedzanych przez zagranicznych turystów miejsc w Polsce.

 

Stare Miasto w Zamościu

Wybitnym przykładem zespołu architektonicznego o znaczącej wartości dla kultury jest Stare Miasto w Zamościu (województwo lubelskie). Do dziś możemy tu podziwiać pierwotny XVI-wieczny układ, który zaprojektował włoski architekt z Padwy Bernardo Morando (ok. 1540–1600) według planu tzw. miasta idealnego (idei z okresu renesansu). Zamość, nazywany „Perłą Renesansu”, „Miastem Arkad” lub „Padwą Północy”, został ufundowany w 1580 r. przez kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (1542–1605) na szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. Wśród jago najcenniejszych zabytków warto wyróżnić Ratusz (z końca XVI w., przebudowany w stylu barokowo-manierystycznym), Pałac Zamoyskich, renesansową Katedrę pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła, fortyfikacje Twierdzy Zamość (z przełomu XVI i XVII w.), barokowy Kościół pod wezwaniem Zwiastowania NMP (połowa XVII w.) czy też Synagogę (początek XVII w.). Zamojskie Stare Miasto właśnie jako przykład połączenia stylu renesansu włoskiego z tradycjami architektury środkowoeuropejskiej znalazło się w 1992 r. na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

 

Średniowieczny zespół miejski Torunia

W 1997 r. na prestiżową listę trafił średniowieczny Toruń. W granicach obszaru chronionego leżą tutaj Stare i Nowe Miasto oraz teren zamku krzyżackiego. Rozmieszczenie zabudowy w tym rejonie pochodzi jeszcze z XIII w. Swój rozwój Toruń zawdzięcza przede wszystkim zakonowi krzyżackiemu. Z czasów jego panowania na tych ziemiach pochodzi zamek, którego ruiny odrestaurowano i udostępniono zwiedzającym. Na wymienienie zasługują również gotycka Katedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (pod posadzką której odkryto fragmenty fundamentów pierwszej XIII-wiecznej świątyni) oraz także gotycki Ratusz (przełom XIII i XIV w.) wzniesiony przy Rynku Staromiejskim. Poza tym zachowała się tu jedna z niewielu w Polsce gotyckich przepraw – Most Pauliński, a pośród licznych kamienic mieszczańskich natkniemy się na tzw. Dom Mikołaja Kopernika (XV w.), którym rozporządza Muzeum Okręgowe w Toruniu. Prawdopodobnie w nim urodził się w 1473 r. wielki astronom. Należący niegdyś do Hanzy (związku północnoeuropejskich miast handlowych) ośrodek miejski organizacja UNESCO uznała za znakomity model średniowiecznego kompleksu urbanistycznego.

 

Zamek krzyżacki w Malborku

Dzieje rycerskiego zakonu krzyżackiego, który powstał w średniowieczu i stworzył własne państwo zwane Prusami Zakonnymi, stały się istotną częścią historii Europy. Symbolem dawnej dominacji Krzyżaków w tej części kontynentu jest XIII-wieczny zamek w Malborku nad brzegiem Nogatu – dawna siedziba wielkich mistrzów i ówczesny ośrodek władz zakonu. Stanowi on unikalny przykład krzyżackiej architektury epoki gotyku. Jest też największym średniowiecznym zamkiem ceglanym w Europie. W czasach swojej świetności szczycił się najlepszymi rozwiązaniami technicznymi z zakresu budownictwa. Oprócz powyższych argumentów przy przyjmowaniu obiektu do swojego programu ochrony zabytków w 1997 r. UNESCO wzięło pod uwagę również ogrom prac konserwatorskich, które wykonano pod okiem specjalistów, aby przywrócić potężnej warownej rezydencji dawny blask po wielu (nie tylko wojennych!) zniszczeniach. Od 2000 r. każdego lipca można tu także uczestniczyć w widowiskowej rekonstrukcji oblężenia Malborka przez wojska polsko-litewskie po wygranej bitwie pod Grunwaldem.

FOT. WIKIPEDIA.COM/DER HEXER

 

Kalwaria Zebrzydowska

W Małopolsce niedaleko Krakowa leży założone w 1617 r. miasto, które słynie głównie z sanktuarium pasyjno-maryjnego z początku XVII w. Na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO Kalwaria Zebrzydowska pojawiła się w 1999 r. jako obiekt o charakterze krajobrazu kulturowego (manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy), bowiem Bazylikę Matki Boskiej Anielskiej oraz klasztor oo. benedyktynów otaczają tzw. dróżki kalwaryjskie. Na ich trasie umieszczono kościoły i kaplice wybudowane w stylu manierystyczno-barokowym. Szlak pielgrzymkowy zaprojektowano zgodnie z przebiegiem Drogi Krzyżowej Jezusa, a nazwy poszczególnych miejsc odpowiadają tym w Jerozolimie. Odprawia się tu dwa rodzaje nabożeństw: wzdłuż dróżek Pana Jezusa i wzdłuż dróżek Matki Boskiej. W uzasadnieniu wpisu podkreśla się, że park, który służy symbolicznemu przedstawieniu Męki Chrystusa, łączy w sobie wartości kulturowe i duchowe z naturalnym pięknem przyrody i jest przykładem popularnych w Europie epoki kontrreformacji zespołów architektonicznych nazywanych kalwariami.

 

Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy

Dwie z trzech pochodzących z połowy XVII w. świątyń protestanckich na Śląsku (jedna z nich spłonęła w XVIII w.) wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO w 2001 r. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy zbudowano na mocy zezwolenia, jakie cesarz Ferdynand III Habsburg (1608–1657) wydał w związku z podpisaniem pokoju westfalskiego (1648 r.). Luteranie śląscy mogli dzięki temu wznieść własne budowle sakralne, jednak po spełnieniu pewnych warunków. Jednym z nich była nietrwałość materiału. Tak powstały największe w Europie drewniane świątynie o konstrukcji szkieletowej. Kościoły Pokoju według kryteriów UNESCO są świadectwem tolerancji władz i przemian w polityce religijnej ówczesnej epoki, a jednocześnie wybitnym dziełem architektów, którzy ze względu na ograniczenia musieli zastosować innowacyjne rozwiązania. W ogromnych wnętrzach obu budowli uwagę zwracają pięknie zdobione empory – boczne galerie wsparte na filarach.

 

Drewniane kościoły południowej Małopolski

Wpis z 2003 r. obejmuje rzymsko-katolickie budowle sakralne z małopolskich miejscowości Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana i Sękowa. Te drewniane kościoły stanowią ślad średniowiecznych tradycji architektonicznych centralnej Europy. Wzniesione zostały z wykorzystaniem tzw. konstrukcji węgłowej (ścian z poziomo ułożonych belek) i wykończone z wyjątkowym artyzmem. Powstawały dzięki funduszom okolicznych rodzin szlacheckich i z tego powodu były oznaką prestiżu. UNESCO doceniło te ich walory –zarówno kulturowe, jak i artystyczne. Na liście znalazło się 6 świątyń: Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej, Kościół Wszystkich Świętych w Bliznem, Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim, Kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie, Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej i Kościół św. św. Filipa i Jakuba w Sękowej.

 

Park Mużakowski

Drugim transgranicznym obiektem (po Puszczy Białowieskiej) z Listy Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO w Polsce jest Park Mużakowski, położony na granicy polsko-niemieckiej, rozciągający się malowniczo po obu stronach Nysy Łużyckiej. Zaprojektował go książę Hermann von Pückler-Muskau (1785–1871). Zajmuje powierzchnię ponad 700 ha, z czego większa część terenu parkowego (ok. 500 ha) znajduje się w gminie Łęknica, a mniejszy fragment z główną rezydencją w granicach saksońskiego miasta Bad Muskau w Niemczech. Dwa brzegi rzeki łączą Most Podwójny i Most Angielski. Zaprojektowany w stylu parku angielskiego obszar Komitet Światowego Dziedzictwa uznał za arcydzieło z dziedziny architektury ogrodów. Podkreślono także nowy sposób kompozycji krajobrazu, który miał stanowić harmonijną całość i akcentować piękno naturalnego ukształtowania terenu i występującej na nim roślinności. Dzięki temu w 2004 r. Park Mużakowski objęto ochroną organizacji. Warto wspomnieć, że po polskiej stronie można tutaj obejrzeć pozostałości po XIX-wiecznym arboretum, czyli kolekcji różnorodnych gatunków drzew i krzewów.

 

Hala Stulecia we Wrocławiu

W 2006 r. wpisano na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO kolejny polski obiekt – wrocławską Halę Stulecia – modernistyczną konstrukcję projektu niemieckiego architekta Maksa Berga (1870–1947) z lat 1911–1913. Ta położona w Parku Szczytnickim, na obszarze tzw. Wielkiej Wyspy, budowla zasłużyła na tytuł światowego dziedzictwa ludzkości m.in. ze względu na rewolucyjne wykorzystanie techniki zbrojenia w budownictwie. Jednocześnie uważa się ją za ważny etap w rozwoju architektury z żelbetonu i przykład gmachu rekreacyjno-wystawienniczego przeznaczonego do goszczenia różnego rodzaju wydarzeń (kongresów, konferencji, koncertów, przedstawień teatralnych, targów, imprez sportowych itp.). Halę Stulecia wzniesiono na dawnych terenach Wrocławskiego Toru Wyścigów Konnych. W momencie powstania mogła się pochwalić nie tylko największą na świecie kopułą, ale i organami. Jej nazwa upamiętnia 100. rocznicę wydania we Wrocławiu przez króla Fryderyka Wilhelma III Pruskiego (1770–1840) odezwy Do mojego ludu (1813 r.), która nawoływała do walki przeciwko Napoleonowi. Projekt hali zakładał symetryczny, czterolistny plan konstrukcji z masywną, centralną kopułą o średnicy aż 65 metrów, większą niż ta w Panteonie w Rzymie (44 metry) czy w kościele Hagia Sophia w Stambule (32 metry). W latach 2009–2011 przeprowadzono historyczną renowację zarówno elewacji budowli, jak i okien i całego wnętrza, przywracając dawny blask i oryginalną kolorystykę tego ogromnego gmachu. Dziś Hala Stulecia uchodzi za jeden z symboli Wrocławia – stolicy Dolnego Śląska.

 FOT. TUWROCLAW.COM ARCHIWUM

 

KOLEJNI POLSCY KANDYDACI

Mimo iż nasz kraj może się pochwalić dość dużą liczbą obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO, Polacy nie spoczywają na laurach. Dlatego o wpis starają się coraz to nowe miejsca, m.in. zabytkowe centrum Gdańska czy Kanał Augustowski. Ostatnio mówi się także o prawdopodobnej kandydaturze drewnianej Radiostacji Gliwice, Kopalni Guido i Skansenu Górniczego „Królowa Luiza” w Zabrzu czy też drewnianych cerkwi z województw małopolskiego i podkarpackiego, a także o próbie poszerzenia zarejestrowanej już Kopalni Soli w Wieliczce o Kopalnię Soli w Bochni. Cóż, pozostaje nam tylko kibicować tym ambitnym planom i trzymać kciuki za kolejne polskie obiekty na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO…